Τις παραμονές των Χριστουγέννων στη Μύκονο ζύμωναν τα περίφημα αρωματικά ψωμιά, σύμφωνα με μια παράδοση πολλών χρόνων. Δεν περιέχουν αυγά ή βούτυρο και, καθώς φτιάχνονται με προζύμι, είναι συμπαγή και δεν μπαγιατεύουν εύκολα.
Τα χρόνια πριν αποκτήσουν τα σπίτια φούρνους ηλεκτρικούς, οι Μυκονιάτισσες μαζεύονταν στον φούρνο της γειτονιάς όλες μαζί. Γύρω από τον μεγάλο πάγκο εργασίας του φούρναρη έφτιαχνε η καθεμία τα δικά της χριστόψωμα. Για να τα ξεχωρίζουν, μάλιστα, ποια ήταν της καθεμιάς, έβαζαν για σημάδι είτε κάποια τσιμπιά στο καθένα ή έναν ζυμαρένιο βόλο (μαυράκι) ή ένα ζυμαράκι κυρτό (κασούνι), κι άλλοτε αμύγδαλα καθαρισμένα, αλλά και καρύδια ή φουντούκια ακαθάριστα. Οι χωριανοί (αγρότες) της Μυκόνου τη βραδιά των Χριστουγέννων προσθέτουν χριστόψωμο στην ταΐστρα του «βουιδιού» ή της αγελάδας τους και γενικά στα ζώα που τους πρόσφεραν τις πολύτιμες υπηρεσίες τους. Η συνταγή είναι της πεθεράς μου, της κ. Μαρίας Ι. Χανιώτη, και είναι αξεπέραστη!
Στα μυκονιάτικα κάλαντα συναντάμε το τετράστιχο:
«Άγιος Βασίλης έρχεται από τις Κάτω Δήλες
βαστά το καλαθάκι του γεμάτο πατελίδες
και πατελίδες έτρωγε, μα τηγανίτες θέλει,
χριστόψωμο του δώσαμε κι ανεπετά και φεύγει…»
