Η αμπελοκαλλιέργεια εδώ ξεκινάει χιλιάδες χρόνια πίσω, όταν Έλληνες άποικοι άρχισαν να φυτεύουν αμπέλια στην περιοχή, η οποία ονομάστηκε Campania Felix, δηλαδή «εύφορη ύπαιθρος». Και ήταν οι Έλληνες που έδωσαν το όνομά τους σε δύο από τις βασικές ποικιλίες της Καμπανίας, το Greco και το Aglianico, του οποίου η ρίζα -σύμφωνα με μία άποψη- είναι η λέξη «helleniko». H Καμπανία, σύμφωνα με την Εθνική Ιταλική Στατιστική Υπηρεσία, αντιπροσωπεύει μόλις το 3,3% των αμπελώνων της χώρας, με περίπου 29.000 εκτάρια. Η μικρή της έκταση, όμως, είναι αυτή που δίνει στα παραγόμενα κρασιά ιδιαίτερη γοητεία.
Οι βασικές ποικιλίες
Greco: Ίσως η πιο γνωστή ποικιλία της περιοχής, που λανθασμένα πολλές φορές αναφέρεται ως Greco di Tufo, δεδομένου ότι το Tufo είναι απλώς μια περιοχή, ενώ το Greco καλλιεργείται σε πολλές ακόμα (Greco di Napoli, Greco del Vesuvio, Greco della Torre κ.ά.). Ευρύτερα γνωστό ως Greco Bianco, εικάζεται ότι είναι μια ποικιλία που έφτασε στην Καμπανία με τους Πελασγούς, το θεσσαλικό φύλο από την Ελλάδα. Οι αμπελώνες βρίσκονται σε ασβεστολιθικά εδάφη και χαρακτηρίζονται από τις πολύ μικρές στρεμματικές αποδόσεις, που έχουν ως αποτέλεσμα τα πολύ συμπυκνωμένα και με ορυκτώδη χαρακτήρα κρασιά, με μεγάλο εύρος οργανοληπτικών χαρακτηριστικών, που μπορεί να είναι από φρέσκα, βοτανικά έως κρασιά με πλούσιο σώμα και νότες πυρηνόκαρπων φρούτων. Ο πλούτος και το βάθος της γεύσης δεν αφήνουν ασυγκίνητο κανέναν οινόφιλο, ενώ πολλοί το χαρακτηρίζουν fake red wine. Αν βάλουμε στα ποτήρια μας το φημισμένο Greco di Tufo, θα βρεθούμε μπροστά σε ένα πολύπλοκο ορυκτώδες κρασί, συγχρόνως τραγανό, με αρωματικές νότες λεμονιού, αχλαδιού, αμυγδάλου, που θα βρίσκεται στα καλύτερά του τουλάχιστον τρία χρόνια μετά τον τρύγο.
Fiano: Η σταρ λευκή ποικιλία βρίσκεται φυτεμένη σε πολλές περιοχές της Καμπανίας, όπως το Greco, με πιο φημισμένη όμως αυτή του Avellino, όπου τα πλούσια σε ορυκτά, ηφαιστειογενή και ασβεστώδη εδάφη δίνουν θαυμάσια μονοποικιλιακά DOCG Fiano di Avellino. Η ποικιλία υφίσταται την καταστροφή της φυλλοξήρας και παραμένει στην αφάνεια μέχρι τις δεκαετίες του 1970 και του 1980, όταν την ανακαλύπτουν ξανά οι οινοπαραγωγοί και στη συνέχεια οι καταναλωτές. Τα κρασιά από Fiano είναι σήμερα γνωστά σε ολόκληρο τον κόσμο και κατέχουν περίοπτη θέση στις λίστες. Κρασιά με δομή και βάθος, φρουτώδη και ξηροκαρπάτα, με νότες μελιού και τροπικών φρούτων, πικάντικα και ορυκτώδη ανάλογα με το terroir όπου παράγονται. Το Fiano είναι γνωστό για τα ξηρά κρασιά του, αλλά δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε και τα θαυμάσια επιδόρπια γλυκά κρασιά, που γεμίζουν τα ποτήρια με αρώματα αποξηραμένων φρούτων, κυρίων δαμάσκηνου και σύκου. Τα κρασιά ταιριάζουν με πιάτα με σάλτσα pesto (πάστες, πουλερικά), ψάρια με την περίφημη ιταλική salsa verde, αλλά και με σαλάτες οσπρίων, ταμπουλέ και πιάτα με δυόσμο.
Falanghina: Πρόκειται για μια αρχαία ιταλική λευκή ποικιλία, που λέγεται ότι έχει επίσης ελληνικές ρίζες και πως ήταν η ποικιλία από την οποία παραγόταν το Falernum, το πιο φημισμένο κρασί στη ρωμαϊκή αρχαιότητα, δώρο του Βάκχου στους αγρότες της περιοχής του Mount Massico, εκεί όπου ακόμα και σήμερα παράγεται το Falerno del Massico από Falanghina. Οι αμπελώνες βρίσκονται στα πορώδη, ηφαιστειογενή εδάφη γύρω από τον Βεζούβιο και απολαμβάνουν το ζεστό, μεσογειακό κλίμα. Χαρακτηριστικό της ποικιλίας είναι ένα πολύ λεπτό προστατευτικό «κερί» στις κίτρινες ρώγες. Η Falanghina δίνει κρασιά με αρώματα ανθέων εσπεριδοειδών και νεραντζιού στη μύτη, υπογραμμισμένα από νότες πευκοβελόνας, που εξελίσσονται στο στόμα σε λευκόσαρκα φρούτα, αχλάδια και μήλα με ορυκτώδεις και πικάντικες εκφράσεις. Κρασί φαγητού, ταιριάζει θαυμάσια με πιάτα που περιέχουν αχλάδια, ρόκα, καρύδια, κοτόπουλο με λαχανικά, σνίτσελ.
Aglianico: Μία ακόμα ελληνικής προέλευσης ονομασία οινοποιήσιμης ποικιλίας, το Aglianico, παραφθορά του «Helleniko», ονομασίας που βρίσκουμε ακόμα σε μερικές περιοχές της Καμπανίας για το συγκεκριμένο σταφύλι. Η ποικιλία αγαπάει τα ζεστά, ξηρά κλίματα, ωριμάζει αργά και δίνει αρώματα σοκολάτας και δαμάσκηνου. Κρασιά με πλούσιο σώμα, στιβαρές τανίνες, αρώματα κόκκινων μικρών φρούτων. Το μεγάλο προτέρημα του Aglianico είναι ότι, ακόμα και στα ζεστά κλίματα που αγαπά να μεγαλώνει, φτάνει σε υψηλές οξύτητες. Πολύ τανικό, συμπυκνωμένο και άγριο στα νιάτα του, χρειάζεται μερικά χρόνια για να ηρεμήσει και να μαλακώσει. Είναι ιδανικό κρασί για χαρμάνια και συχνά το βρίσκουμε μαζί με Cabernet Sauvignon ή Merlot. Ιδανικός σύντροφος για ωραία, ζουμερά αρνίσια παϊδάκια, κοτόπουλο με πικάντικη, πιπεράτη σάλτσα ή το κλασικό ιταλικό μαγειρεμένο κουνέλι.
Piedirosso: Η κυρίαρχη ερυθρή ποικιλία που καλλιεργείται παντού έχει πάρει την παράξενη ονομασία της «κόκκινα πόδια» από το χρώμα των σταφυλιών, που μοιάζει με το χρώμα των ποδιών των περιστεριών. Δίνει εξαιρετικά κρασιά και συμμετέχει στα σημαντικότερα χαρμάνια της περιοχής.
Δύο εξαίσιες επιλογές
Lacryma Christi (del Vesuvio): Από τα πλέον γνωστά κρασιά της περιοχής, τα «Δάκρυα του Χριστού από τον Βεζούβιο» φέρουν πολύ ενδιαφέροντες μύθους σχετικά με την προέλευση του ονόματός τους. Ο ένας θέλει τον Χριστό από τους ουρανούς να αντικρίζει τον κόλπο της Νάπολης και να δακρύζει από την ομορφιά του, με τα δάκρυα να κυλούν στις πλαγιές του Βεζούβιου και στη θέση τους να φυτρώνουν αμπέλια. Ο δεύτερος μύθος θέλει τον Εωσφόρο και τους πεπτωκότες αγγέλους να παίρνουν μαζί τους φεύγοντας ένα κομμάτι του Παραδείσου και να το μεταφέρουν στον Βεζούβιο, προκαλώντας δάκρυα οργής στον Ιησού. Ο πιο παλιός μύθος από όλους θέλει τα δάκρυα να είναι δάκρυα χαράς από τον αρχαίο θεό του κρασιού, τον Βάκχο. Τα κρασιά με τη συγκεκριμένη ονομασία σήμερα προέρχονται από τις ερυθρές ποικιλίες Piedirosso ή Palombina και από Aglianico και έχουν έντονο καπνιστό χαρακτήρα, ορυκτώδες προφίλ, αρώματα από δαμάσκηνα και κεράσια, κανέλα και πιπέρι.
Taurasi: Με ελληνικό pedigree, το Taurasi DOCG είναι ένα χαρμάνι με 85% Aglianico από Avellino και το υπόλοιπο 15% από Piedirossi, Barbera ή/και Sangiovese. Το κρασί πρέπει να ωριμάσει τρία έτη, εκ των οποίων τουλάχιστον το ένα σε βαρέλι, πριν βγει στην αγορά και οι δυνατότητες παλαίωσής του φτάνουν και τα είκοσι χρόνια. Τα Taurasi θεωρούνται τα μεγάλα κόκκινα του νότου, ισότιμα με τα Barolo και τα Barbaresco του βορρά.
Wine Tips
Αναζητήστε την ιστορία του Antonio Mastroberardino, του «αρχαιολόγου των αμπελιών», στον οποίο οφείλονται τα περισσότερα DOCG της Καμπανίας και η διατήρηση και η αναβίωση των αρχαίων ποικιλιών. Επίσης, δοκιμάστε τα εξαιρετικά κρασιά του οινοποιείου Feudi di San Gregorio και ανακαλύψτε τις τοπικές ποικιλίες της Νάπολης στις μονοποικιλιακές εμφιαλώσεις, αλλά και τα χαρμάνια. Εμείς τα βρήκαμε στις κάβες Cellier.
*To άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στον Γαστρονόμο Σεπτεμβρίου, τεύχος 161.
