Δείτε τη δοσολογία των υλικών και τη διαδικασία παρασκευής αναλυτικά προς το τέλος του άρθρου
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΧορτοκαλίτσουνα μοσχομύριστα από την ΚρήτηΣτο Λασίθι αλλά και σε άλλα μέρη της Κρήτης, ετοιμάζουν κάθε Πάσχα δυο ειδών καλιτσούνια: τα ανεβατά, με προζύμι δηλαδή, μικρά πιτάκια σε διάφορα έντεχνα σχήματα, και τα πιο γνωστά λυχναράκια ή «καλιτσούνια της στιγμής», αφού δεν έχουν προζύμι και δεν υπάρχει αναμονή για το φούσκωμα. Και τα δύο γεμίζουν με γλυκιά και πλούσια τυρένια γέμιση μυζήθρας. Καλιτσούνια και λυχναράκια είναι το γιορτινό πασχαλινό κέρασμα για την οικογένεια και τους μουσαφίρηδες, ενώ τα πάνε και στην εκκλησία για να κεράσουν τους πιστούς.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΝεράτες μυζηθρόπιτες από την ΚρήτηΤη Μεγάλη Εβδομάδα λοιπόν συγκεντρώνονται οι συγγένισσες και οι φίλες διαδοχικά στα σπίτια τους και όλες μαζί ζυμώνουν, ανοίγουν τα φύλλα, γεμίζουν, διπλώνουν, ψήνουν, κουβεντιάζουν, γελάνε. Είναι ένα έθιμο πατροπαράδοτο και μια μικρή ιεροτελεστία που απολαμβάνουν, περισσότερο όμως τη χαίρονται τα μικρά παιδιά. Ο φωτογράφος μας, Γιάννης Συκιανάκης, απαθανατίζει συχνά τις γυναίκες της οικογένειάς του σε τέτοιες γιορτινές περιστάσεις. Θυμάται την ετοιμασία των καλιτσουνιών αλλά και τη χαρά να τα δοκιμάζει μαζί με τα άλλα μικρά παιδιά της οικογένειας «για να δουν αν πέτυχαν», όπως λέει γελώντας. Φυσικά, μόνο με ένα καλιτσούνι ήταν… δύσκολο να αποφασίσουν, χρειάζονταν τρία και τέσσερα για να σιγουρευτούν ότι βγήκαν σωστά -οι γυναίκες δεν δοκίμαζαν, τηρούσαν αυστηρά τη νηστεία του Μεγαλοβδόμαδου. Η γιαγιά από την πλευρά της μαμάς του, Ευρυδίκη Χρυσουλάκη ετοίμαζε τα ανεβατά ενώ η γιαγιά από την πλευρά του πατέρα του, Ευαγγελία Συκιανάκη, ετοίμαζε τα λυχναράκια. «Τα είχαν κανονίσει έτσι ώστε να τα μοιράζουν», θυμάται.
Φέτος, για άλλη μια χρονιά, οι γυναίκες της οικογένειάς του, τηρώντας το έθιμο, συγκεντρώθηκαν και ετοίμασαν φουρνιές ολόκληρες από τα θαυμάσια ανεβατά καλιτσούνια, και μας έστειλαν τη συνταγή. Ο Γιάννης ήταν εκεί και τις απαθανάτισε, μεταφέροντάς μας μάλιστα ωραία και χρήσιμα μυστικά για περίτεχνα διπλώματα και για το πώς καταλαβαίνουμε ότι τα καλιτσούνια έχουν φουσκώσει όσο πρέπει για να ψηθούν!
2 ώρες
προετοιμασία
20' ψήσιμο
12 ώρες
αναμονή
Σύνολο: 14 ώρες και 20'
Υλικά
Μερίδες: για περίπου 55 κομμάτια
Για τη ζύμη
Για τη γέμιση
Για την επιφάνεια
Διαδικασία
Ζύμη
Για να φτιάξουμε τα λασιθιώτικα ανεβατά καλιτσούνια του Πάσχα ξεκινάμε με τη ζύμη. Στον κάδο του μίξερ βάζουμε το προζύμι, το ελαιόλαδο, τα αυγά και τη ζάχαρη και τα ζυμώνουμε με τον γάντζο του μίξερ, μέχρι να ενωθούν.
Συνεχίζοντας το ζύμωμα, προσθέτουμε σταδιακά το αλεύρι, μέχρι αρχικά να σχηματιστεί μια τραχιά ζύμη και στη συνέχεια, όσο ζυμώνουμε, να γίνει μια μέτρια ζύμη, μαλακή και λεία -ίσως δεν χρειαστεί να ρίξουμε όλο το αλεύρι.
Σκεπάζουμε τον κάδο με μια πετσέτα και αφήνουμε η ζύμη σε σχετικά ζεστό σημείο, για 1- 1 1/2 ώρα, μέχρι να φουσκώσει και να διπλασιαστεί σε όγκο.
Την πιέζουμε με τη γροθιά μας να φύγει ο αέρας, προσθέτουμε το γιαούρτι και «γλυκοζυμώνουμε», δηλαδή το ενσωματώνουμε στη ζύμη δίνοντάς της μια μαλακή και εύπλαστη υφή.
Κόβουμε τη ζύμη σε 3-4 κομμάτια και τα περνάμε ένα-ένα στο μύλο των ζυμαρικών, μέχρι να βγουν φύλλα με πάχος 1 εκ. Ανάλογα με το σχήμα που θέλουμε να δώσουμε στα καλιτσούνια κόβουμε τα φύλλα είτε σε τετράγωνα κομμάτια με μήκος πλευράς 10 εκ., είτε σε δισκάκια με διάμετρο 10-12 εκ.
Γέμιση
Λίγο πριν αρχίσουμε τη διαδικασία γεμίσματος, ανακατεύουμε όλα τα υλικά της γέμισης, μέχρι να αναμειχθούν καλά.
Καλιτσούνια
Στρώνουμε με λαδόκολλα 2 μεγάλα ταψιά.
Αν χρησιμοποιήσουμε δισκάκια ζύμης, τα γεμίζουμε ως εξής: Βάζουμε στο κέντρο του δίσκου 1 γεμάτη κουτ. σούπας γέμιση.
Διπλώνουμε λοξά το δισκάκι από τη μία πάνω πλαϊνή πλευρά, π.χ. από πάνω δεξιά, καλύπτοντας τη γέμιση μέχρι τη μέση της.
Διπλώνουμε έπειτα με τον ίδιο τρόπο την πάνω αριστερή πλευρά του δίσκου.
Τέλος, διπλώνουμε την κάτω πλευρά προς τα πάνω, καλύπτοντας τελείως όση γέμιση έχει μείνει ξεσκέπαστη.
Βρέχουμε τις άκρες των φύλλων με λίγο ανθόνερο για να κολλήσουν μεταξύ τους.
Αν χρησιμοποιήσουμε τετράγωνα φυλλαράκια ζύμης, βάζουμε 1 κουτ. σούπας γέμιση στο κέντρο και διπλώνουμε με τη σειρά πρώτα τις δύο πλαϊνές πλευρές προς το κέντρο και έπειτα την πάνω και την κάτω πλευρά, καλύπτοντας τελείως τη γέμιση και φτιάχνοντας ένα φακελάκι. Και εδώ βρέχουμε ελαφρά τις άκρες των φύλλων με ανθόνερο για να κολλήσουν.
Αραδιάζουμε τα καλιτσούνια στα ταψιά, σε κάποια απόσταση μεταξύ τους γιατί θα φουσκώσουν.
Σκεπάζουμε τα ταψιά με μια κουβέρτα ή με διπλωμένο σεντόνι και τα αφήνουμε να φουσκώσουν σε ένα σχετικά ζεστό σημείο του σπιτιού, για περίπου 1 ώρα. Για να βεβαιωθούμε ότι είναι έτοιμα, κρατάμε στην άκρη ένα μικρό κομμάτι ζύμης και το πλάθουμε σε μπαλίτσα. Μόλις περάσει 1 ώρα ρίχνουμε τη μπαλίτσα σε ένα ποτήρι νερό: αν ανέβει στην επιφάνεια, τα καλιτσούνια έχουν φουσκώσει όσο πρέπει και είναι έτοιμα για ψήσιμο. Αν η μπαλίτσα βουλιάξει, τα αφήνουμε να φουσκώσουν κι άλλο.
Προθερμαίνουμε τον φούρνο στους 180°C.
Αλείφουμε τα καλιτσούνια με το αυγό (προσεκτικά για να μην τα τρυπήσουμε και ξεφουσκώσουν) και τα πασπαλίζουμε με σουσάμι.
Φουρνίζουμε και ψήνουμε για περίπου 20 λεπτά, μέχρι τα ανεβατά καλιτσούνια του Πάσχα να πάρουν χρυσαφένιο χρώμα.
Μυστικά
Ένα μερακλίδικο δίπλωμα της ζύμης που δίνει καλιτσούνια σαν τριανταφυλλάκια είναι το εξής: Σε ένα από τα στρογγυλά δισκάκια βάζουμε 1 κουτ. γέμισης στο κέντρο. Γύρω της, κάνουμε 4-5 ακτινωτές τομές μέχρι την άκρη του φύλλου. Ανασηκώνουμε ένα από τα «πέταλα» που σχηματίστηκαν, τραβώντας το ελάχιστα για να μακρύνει λίγο, και το πιέζουμε ελαφρά στη γέμιση, λίγο λοξά. Συνεχίζουμε με τα υπόλοιπα «πέταλα» του δίσκου, μέχρι να αγκαλιάσουν τη ζύμη και να μισοκαλύψουν το ένα το άλλο, αφήνοντας μέρος της γέμισης γυμνό στο κέντρο. Στην περίπτωση αυτή αλείφουμε με αυγό και τη γέμιση και την πασπαλίζουμε με σουσάμι.