Ορισμένοι τύποι εντόμων καταναλώνονται ήδη σε κάποιες περιοχές της Ασίας, της Αφρικής και της Ωκεανίας, ενώ πλέον έχει ανοίξει ο δρόμος για την κυκλοφορία κάποιων εξ αυτών στην αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τον Ιανουάριο του 2021, η EFSA δημοσίευσε την πρώτη της γνωμοδότηση σχετικά την κατανάλωση ενός εντόμου ως τροφή. Ακολουθώντας τη θετική γνωμοδότηση της EFSA, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνεργασία με τα κράτη-μέλη, ενέκριναν την αδειοδότηση εισόδου του πρώτου εντόμου ως τρόφιμο στην αγορά της Ευρωπαϊκής ένωσης.
Μιλήσαμε με τον Ερμόλαο Βερβέρη, χημικό τροφίμων που εργάζεται στη μονάδα Διατροφής της EFSA, προκειμένου να μάθουμε περισσότερα σχετικά με την αξιολόγηση ασφάλειας των εντόμων ως νεοφανή τρόφιμα. Εκτός των άλλων, συζητήσαμε και για το εάν μπορούμε να περιμένουμε περισσότερες τέτοιες γνωμοδοτήσεις στο μέλλον.
Πριν από λίγους μήνες, η EFSA ολοκλήρωσε την πρώτη επιστημονική της γνωμοδότηση για ένα έντομο ως νεοφανές τρόφιμο. Περί τίνος πρόκειται;
ΕΒ: Πράγματι, πριν από λίγο καιρό δημοσιεύσαμε την πρώτη μας ολοκληρωμένη αξιολόγηση κινδύνου ενός εντόμου ως τρόφιμο. Συγκεκριμένα, πρόκειται για την αποξηραμένη προνύμφη ενός σκαθαριού (Tenebrio molitor), γνωστή και ως «κίτρινο σκουλήκι». Οι εμπειρογνώμονές μας κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι είναι ασφαλής η κατανάλωση αυτού του προϊόντος, είτε ως αποξηραμένο ολόκληρο έντομο, είτε υπό τη μορφή σκόνης, βάσει των προτεινόμενων χρήσεων κι επιπέδων χρήσης. Επίσης, από θρεπτικής απόψεως, η κατανάλωσή του δεν παρουσιάζει κάποιο μειονέκτημα. Ωστόσο, θα ήθελα να επισημάνω ότι τα υπάρχοντα επιστημονικά στοιχεία υποδεικνύουν ότι η κατανάλωση αυτού του προϊόντος μπορεί να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις.
Υπάρχουν άλλα έντομα που αξιολογείτε παράλληλα;
ΕΒ: Από τον Ιανουάριο του 2018 η EFSA έχει λάβει 17 αιτήσεις που σχετίζονται με έντομα ως νεοφανή τρόφιμα. Η αξιολόγηση δύο από αυτών έχει ολοκληρωθεί, για έντεκα είναι σε εξέλιξη, ενώ οι υπόλοιπες τέσσερις βρίσκονται σε φάση επαλήθευσης δεδομένων προτού αρχίσει η διαδικασία αξιολόγησής τους. Μερικά παραδείγματα εντόμων που αξιολογούμε επί του παρόντος ως νεοφανή τρόφιμα είναι τριζόνια και ακρίδες, ολόκληρα και σε μορφή σκόνης. Εάν η αξιολόγηση της EFSA είναι θετική, τα προϊόντα αυτά θα πρέπει να ακολουθήσουν τη διαδικασία αδειοδότησης σε επίπεδο ΕΕ, προτού διατεθούν στην αγορά.
Πώς ακριβώς δομείται αυτή η διαδικασία;
ΕΒ: Όλα τα αιτήματα για νεοφανή τρόφιμα κατατίθενται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία τα επεξεργάζεται και, στη συνέχεια, όταν κριθούν έγκυρα, υποβάλλονται σε αξιολόγηση κινδύνου από την EFSA. Η EFSA έχει εννέα μήνες για να ολοκληρώσει αυτήν την αξιολόγηση. Βέβαια, το «ρολόι» μπορεί να σταματήσει ανά πάσα στιγμή εάν ζητηθούν περαιτέρω πληροφορίες ή δεδομένα από τον αιτούντα σχετικά με το προϊόν. Ο κύριος φόρτος εργασίας διεκπεραιώνεται από μια διεπιστημονική ομάδα εργασίας της EFSA. Τα αιτήματα για νεοφανή τρόφιμα είναι τόσο ετερογενή που απαιτούνται πολλά διαφορετικά επιστημονικά υπόβαθρα για να τα εξετάσουμε, μεταξύ αυτών διατροφής, τοξικολογίας, χημείας και μικροβιολογίας. Η τελική γνωμοδότηση εγκρίνεται από την επιστημονική επιτροπή της EFSA για τη διατροφή, τα νεοφανή τρόφιμα και αλλεργιογόνα τροφίμων (NDA Panel). Εντός επτά μηνών από την ημερομηνία δημοσίευσης της γνωμοδότησης της EFSA, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποβάλλει προσχέδιο εκτελεστικής πράξης που θα επιτρέψει την κυκλοφορία τους στην αγορά. Μόλις αυτό εγκριθεί από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη, και το τρόφιμο προστεθεί στον κατάλογο νεοφανών τροφίμων της ΕΕ, οποιοσδήποτε παραγωγός μπορεί να εμπορεύεται αυτά τα προϊόντα, εφόσον συμμορφώνεται με τις σχετικές προδιαγραφές και όρους χρήσης.
Ο Ερμόλαος Βερβέρης είναι χημικός, με ειδίκευση στη βιοχημεία, τη βιοτεχνολογία και τα τρόφιμα, με περαιτέρω διδακτορικές σπουδές πάνω στη αξιολόγηση κινδύνου-οφέλους στη δημόσια υγεία στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Γεννήθηκε στη Δράμα με καταγωγή από τη Λέσβο, κι από το 2016 ζει στην Πάρμα της Ιταλίας, όπου εργάζεται στη Μονάδα Διατροφής της EFSA*.
*Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA : European Food Safety Authority) είναι ένας οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ιδρύθηκε για να παρέχει ανεξάρτητες επιστημονικές συμβουλές και επικοινωνία σχετικά με υφιστάμενους κινδύνους που συνδέονται με την τροφική αλυσίδα. Η EFSA ιδρύθηκε επίσημα τον Ιανουάριο του 2002, μετά από μια σειρά κρίσεων στα τρόφιμα στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Από το 2005, η EFSA εδρεύει στην Πάρμα, στην καρδιά της ιταλικής Food Valley.
