Γνώρισα την κυρία Μάνου σε μια παρουσίαση νέων προϊόντων της εταιρείας, που έγινε στον μύλο στο Κερατσίνι. Οι δημοσιογράφοι ήμαστε καλεσμένοι στον τελευταίο όροφο του κτιρίου, που είναι ο χώρος συγκεντρώσεων και εστίασης, με καταπληκτική θέα στο λιμάνι. Θέλησα να δω τον μύλο και προσφέρθηκε να με ξεναγήσει. Είχα προσέξει τότε πόσο καλά γνώριζε κάθε γωνιά και κάθε διαδικασία. Πόσο κοίταζε και έβλεπε το παραμικρό. Ξενάγηση και επιθεώρηση συγχρόνως.
Η ολοκληρωμένη γνώση της γύρω από το αλεύρι και τον μύλο, η οικολογική της ευαισθησία, αλλά και το μικρό αλλά σημαντικό μουσείο ψωμιού που έφτιαξε εκεί μου δημιούργησαν την εντύπωση ότι πρόκειται για έναν ξεχωριστό άνθρωπο που προσφέρει πολλά όχι μόνο στην εταιρεία της, αλλά και στο κοινωνικό σύνολο.
Πολύ νέα, η Ολγα Μάνου παντρεύτηκε σε πρώτο γάμο τον Κώστα Λούλη, που τότε αναλάμβανε τη διοίκηση του ομώνυμου ομίλου. Είκοσι και είκοσι τριών ετών έκανε τα δύο παιδιά της, την Εύη και τον Νίκο – διευθύντρια Μάρκετινγκ η πρώτη και διευθύνων σύμβουλος ο δεύτερος στον Ομιλο Λούλη. Ο Ομιλος Λούλη, μεγάλη ελληνική ανώνυμη εταιρεία με ιστορία 250 χρόνων, είναι οικογενειακή επιχείρηση. Οπως και αρκετές άλλες μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις, συγκεντρώνει όλα τα θετικά της οικογενειακής επιχείρησης, συνέχεια, γνώση, μεράκι, πάθος για το αντικείμενο, ενώ ταυτόχρονα διαθέτει όλα τα στοιχεία μιας σύγχρονης ανώνυμης εταιρείας.
«Ηθελα να σπουδάσω Βιοχημεία», λέει, «αλλά ήρθαν έτσι τα πράγματα που δεν τα κατάφερα. Δεν σκέφτηκα, όμως, επειδή παντρεύτηκα και έκανα τα παιδιά μου, να μη δουλέψω. Από την πρώτη στιγμή εργάστηκα στην εταιρεία και πέρασα από όλες τις θέσεις. Στην αρχή, στις πωλήσεις. Αλλά ήμουν στο στοιχείο μου, “αγαπούσα” το αλεύρι από μικρή. Μεγάλωσα “μέσα” σ’ αυτό λόγω της μητέρας και του παππού μου. Εκείνος ήταν αλευροβιομήχανος. Κάποια στιγμή έκλεισε τον μύλο και στράφηκε στο εμπόριο αλεύρων. Η μητέρα μου ανέλαβε την πατρική επιχείρηση – ήταν μάλιστα η πρώτη γυναίκα έμπορος αλεύρων στην Ελλάδα».
Ο γιος της κ. Μάνου, Νίκος Λούλης, σε παλαιότερη συνέντευξή μας μου είχε πει επί λέξει, όταν τον ρώτησα για τις ευεργεσίες που κάνει η εταιρεία τους: «Ευτυχώς, έχουμε τη μητέρα μου. Κάναμε πάντα φιλανθρωπίες, αλλά από τότε που ανέλαβε εκείνη διευθύντρια Εταιρικής Ευθύνης, έχουμε πλέον μια στρατηγική για το ζήτημα και η βοήθειά μας πιάνει τόπο».
Της το λέω, αλλά το αρνείται. «Η γενική στρατηγική της εταιρείας καθορίζει την εταιρική ευθύνη και όχι το αντίστροφο. Πρώτα βλέπουμε πού θέλουμε να φτάσουμε ως εταιρεία και απ’ αυτό εξαρτάται και η στρατηγική για την εταιρική ευθύνη. Η βιώσιμη ανάπτυξη, η προστασία του περιβάλλοντος, τα μηδενικά εργατικά ατυχήματα, το ανθρώπινο δυναμικό και η ικανοποίηση των εργαζομένων σε όλους τους τομείς (προσωπική εξέλιξη και επαγγελματική καταξίωση) είναι στρατηγική της εταιρείας. Εμείς συγκεκριμενοποιούμε τις δράσεις μέσω των οποίων θα επιτύχουμε αυτούς τους στόχους».
Ψηλά στα ενδιαφέροντα της εταιρείας είναι το περιβάλλον. Θέλετε να μας μιλήσετε γι’ αυτό;
Το θεωρούμε μείζον ζήτημα, γιατί σχετίζεται με το μέλλον όλων μας. Θέλουμε να ευαισθητοποιήσουμε τους ανθρώπους μας να καταλάβουν όλοι, είτε είναι τα παιδιά που έρχονται στο μουσείο είτε οι εργαζόμενοι στους μύλους, πόσο σημαντικό είναι για την επιβίωσή μας. Μέσα στον προηγούμενο χρόνο πραγματοποιήσαμε 15 εκπαιδευτικά σεμινάρια σε 115 εργαζομένους για την αποτελεσματικότερη και οικολογικότερη λειτουργία της εταιρείας. Εκσυγχρονίζουμε συνεχώς την τεχνολογία μας. Οπως είδατε, τα εργοστάσια λειτουργούν αυτόματα χωρίς προσωπικό στην παραγωγή, έτσι ώστε να έχουμε τη χαμηλότερη δυνατή κατανάλωση ενέργειας ανά τόνο παραγόμενου προϊόντος. Με τον ξηρό καθαρισμό του σταριού (και σ’ αυτό είμαστε πρωτοπόροι, καθώς επενδύσαμε στην τεχνολογία αυτή εδώ και 40 χρόνια) επιτυγχάνουμε μηδενική κατανάλωση νερού και μηδενικά υγρά απόβλητα. Κι έπειτα, όλα τα στερεά απόβλητα ανακυκλώνονται. Από τα γραφεία και τα μπουκάλια του νερού μέχρι τα παλαιά μέταλλα, τις παλέτες, ακόμη και τα λάδια των μηχανών. Ολα, μα όλα ανακυκλώνονται.
Ποιο άλλο θέμα θεωρείτε μείζον;
Δεν καθορίζω εγώ μόνη μου τι θεωρούμε μείζον. Ολοι οι εργαζόμενοι σε όλα τα τμήματα της εταιρείας απαντούν σε ερωτηματολόγια για το ποιες δράσεις πρέπει να αναλάβει η εταιρεία μας στο πλαίσιο της εταιρικής ευθύνης. Ετσι καθορίζεται τι θεωρούμε μείζον. Η ασφάλεια και η επιμόρφωση των εργαζομένων βγαίνει πάντα πολύ ψηλά. Συνεπώς φροντίζουμε γι’ αυτό. Οικογένεια, λέει ο Νίκος, είναι να μην αφήνεις κανέναν πίσω. Κι εμείς εδώ αισθανόμαστε οικογένεια. Φροντίζουμε την επιμόρφωση των εργαζομένων μας, φροντίζουμε την υγεία και την ασφάλειά τους, γι’ αυτό και δημιουργήσαμε τράπεζα αίματος γι’ αυτούς, γι’ αυτό και έχουμε μηδενικά εργατικά ατυχήματα. Ο εθελοντισμός είναι κάτι ακόμη που συγκινεί τους εργαζομένους, όπως φαίνεται. Διοργανώνουμε, λοιπόν, εθελοντικές δράσεις, από καθαρισμούς μέχρι ομάδες φροντίδας παιδιών που έχουν αυξημένες ανάγκες. Φέτος χορηγήσαμε το Χαμόγελο του Παιδιού και οι εργαζόμενοι θέλησαν να δουν πού πάνε τα χρήματα της εταιρείας. Από τις ομάδες εθελοντών που δούλεψαν εκεί πολλοί έμειναν και προσφέρουν εθελοντική εργασία όχι ως εταιρεία πλέον, αλλά ως μονάδες.
Και το Μουσείο Ψωμιού πώς προέκυψε;
Ηταν όνειρό μας, γιατί πιστεύουμε στην εκπαίδευση και των δικών μας ανθρώπων, πελατών-αρτοποιών, και του κοινού. Γι’ αυτό φτιάχτηκε. Μη φανταστείτε ότι είναι ένα ακόμη ανενεργό μουσείο. Καθημερινά μας επισκέπτονται σχολεία και τα παιδιά μαθαίνουν για την ιστορία του ψωμιού. Κυρίως όμως μας ενδιαφέρει το μέλλον. Μιλάμε στα παιδιά για τη σωστή διατροφή. Γνωρίζετε ότι η Ελλάδα έχει πρόβλημα παιδικής παχυσαρκίας. Προσπαθούμε, λοιπόν, να τα κάνουμε να συνειδητοποιήσουν τα οφέλη της σωστής διατροφής. Τους μιλάμε για την κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις που έχει στην παραγωγή τροφίμων. Θέλουμε να τα ενημερώσουμε, να τα «ξυπνήσουμε» κατά κάποιον τρόπο για τις σημερινές ανάγκες της κοινωνίας. Είναι ενδιαφέρουσες οι αντιδράσεις τους. Υπάρχουν κάποια που ακούν γι’ αυτά τα ζητήματα πρώτη φορά.
Ενδιαφέρονται τα παιδιά; Μπορούν να συγκεντρωθούν; Τι είναι αυτό που τα ενδιαφέρει περισσότερο;
Ολα αυτά γίνονται μέσω διαδραστικών παιχνιδιών κι έτσι κρατάμε την προσοχή τους. Βέβαια, αυτό που τα ενθουσιάζει είναι το ζύμωμα και το ψήσιμο του δικού τους ψωμιού.
Παράλληλα με το μουσείο, πρόσφατα δημιουργήσατε μια σχολή αρτοποιίας.
Αυτό ήταν το όνειρο της γυναίκας του Νίκου, που το ανέλαβε και το έφερε εις πέρας με μεγάλη δημιουργικότητα. Πέρυσι λειτούργησε πιλοτικά, από φέτος λειτουργεί κανονικά. Μπορεί ο καθένας να την παρακολουθήσει, είτε είναι επαγγελματίας είτε ιδιώτης. Χωρίστηκε το πρόγραμμα διδασκαλίας σε σεμινάρια κι έτσι μπορεί κανείς να επιλέξει τι έχει ανάγκη να μάθει, από την παραγωγή του ψωμιού και την ασφάλεια τροφίμων μέχρι την επιχειρηματική οικονομική διοίκηση ενός φούρνου.
Η συζήτηση διαρκεί αρκετή ώρα και θα χρειαζόταν πολλά περιοδικά για να αναλύσουμε όλα όσα κάνει στο πλαίσιο της εταιρικής ευθύνης. Εξάλλου, οι φωτογραφίες και τα ευχαριστήρια στο γραφείο της το αποδεικνύουν. Για εκείνη όλα είναι ομαδικές αποφάσεις και ομαδική δουλειά. Παρ’ όλ’ αυτά, κάποιον ρόλο πρέπει να έχει παίξει και η ίδια… Οταν τη ρωτώ, απαντά: «Κοιτάξτε, εγώ δεν είμαι γυναίκα καριέρας. Το σημαντικότερο πράγμα που έχω κάνει στη ζωή μου, και για το οποίο είμαι πολύ περήφανη, είναι τα παιδιά μου. Ομως τόσα χρόνια που έρχομαι σε επαφή με τον ανθρώπινο πόνο, καθώς όπως καταλαβαίνετε η θέση αυτή έχει αυτό το χαρακτηριστικό, έχω καταλάβει κάτι: το κοινό καλό, το κοινωνικό καλό είναι καλό για όλους. Και προσωπικά, και εταιρικά, και κοινωνικά».
