Σήμερα οι Τσιγγάνοι διαβιούν σε όλη την ελληνική επικράτεια και θα μπορούσαμε να τους κατηγοριοποιήσουμε με βάση τα εξής κριτήρια: Γενεαλογική καταγωγή: με βάση τα οικογενειακά ονόματα.
Γεωγραφική περιοχή: με κριτήριο την ευρύτερη περιοχή προέλευσης της ομάδας. Λ.χ., Ρωμιόγυφτοι, Τουρκόγυφτοι, Ρουμανόγυφτοι, Αρβανιτόγυφτοι κ.ά.
Θρήσκευμα: Χριστιανοί και μουσουλμάνοι (Χοραχανέ Ρομά)
Γλωσσική διάλεκτο: Βλάχουρα Ρομά, που είναι κυρίως οι Βαλκάνιοι ή Ευρωπαίοι χριστιανοί, και Να-Βλάχουρα Ρομά, στην οποία ανήκουν ομάδες όπως οι Χοραχανέ Ρομά και οι Αρναούτια Ρομά (Αρβανιτόγυφτοι).
Βαθμό εγκατάστασης: Πλήρως εγκατεστημένους, ημιεγκατεστημένους και Νομάδες ή Σκηνίτες.
Επαγγελματική απασχόληση με κριτήριο τα παραδοσιακά επαγγέλματα: Ντερμεντζία (ντερμεντζήδες: κατασκευαστές μύλων), Ταρακσία (ταρακτσήδες: χτενάδες), Καρεκλόγυφτοι, Τσιλιγκίρια (τσιλιγκιρήδες: κλειδαράδες), Τζαμπάσηδες και Μπατζόρια (ζωέμποροι), Μετσκάρια (αρκουδόγυφτοι, παλαιότερα), Βλαχόφωνοι, Λαουτάρηδες (μουσικοί), Ρουντάρια (βλαχόφωνοι ξυλογλύπτες), Τσιντσάρια (βλαχόφωνοι έμποροι) κ.ά.
Βαθμό ένταξης στην τοπική κοινωνία: Ερλία (εγκατεστημένοι και ενταγμένοι), Φιτσίρια (νομάδες, τσαντιρόγυφτοι). Αυτές οι κατηγοριοποιήσεις ίσχυαν μέχρι και τη δεκαετία του ’90 στον μεγαλύτερο βαθμό. Σήμερα, ραγδαίες αλλαγές έχουν επισυμβεί και στον τρόπο που οι ίδιοι οι Τσιγγάνοι ορίζουν τον εαυτό τους και τη σχέση τους με την ευρύτερη κοινωνία.
ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΠΗΓΕΣ Τερζοπούλου Μιράντα, Γεωργίου Γιάννης, «Οι Τσιγγάνοι στην Ελλάδα», Υπουργείο Παιδείας & Θρησκευμάτων, Γεν. Γραμματείας Λαϊκής Επιμόρφωσης, Αθήνα 1998. George Soulis, «The Gypsies in the Byzantine Empire and the Balkans in the Late Middle Ages», Dumbrton Oaks Papers, XV, 141-165.
Οι Τσιγγάνοι τεχνίτες στην Ευρώπη
Μέσα από την εικονολογία που φιλοτεχνήθηκε από τους λογοτεχνικούς τύπους και τους θιασώτες του επιστημονικού φυλετισμού οι Τσιγγάνοι εξεικονίστηκαν ως ένας συρφετός τεμπέληδων, αλητών που κάπου κάπου ασκούσαν μερικά από τα παραδοσιακά τους επαγγέλματα, όπως η σιδηρουργία, η ξυλογλυπτική, το εμπόριο χαλιών και αλόγων, και ότι ζούσαν και εργάζονταν στο περιθώριο της κοινωνίας. Κοινωνικοί επιστήμονες όπως ο ουγγρικής καταγωγής Μίκλος Τόμκα υποστηρίζουν ότι οι Τσιγγάνοι ήταν ευπρόσδεκτοι και πολύ σεβαστοί τεχνίτες στην κεντρική και την ανατολική Ευρώπη και ότι μόνο η αστική βιομηχανική επανάσταση τους οδήγησε στο περιθώριο. Έως τα μέσα του 19ου αιώνα θεωρούνταν αναντικατάστατοι τεχνίτες. Τότε άρχισαν οι προστριβές με τις συντεχνίες των πόλεων, που οξύνθηκαν ιδιαίτερα με την εμφάνιση της βιομηχανίας, η οποία έφερε σε δύσκολη θέση όσους ασχολούνταν με τη χειροτεχνία. Οι Τσιγγάνοι αντέδρασαν στην απώλεια των μέσων συντήρησής τους και στην απαρχή των διακρίσεων με το να αποτραβηχτούν στο δικό τους περιβάλλον. Ενώ ο Wim Willems θα συμπληρώσει ότι οι Τσιγγάνοι και άλλες μετακινούμενες ομάδες δεν είναι καθόλου ξένο σώμα ή εξωτικός λαός, αλλά άρρηκτα συνδεδεμένοι με την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών κοινωνιών ήδη από τον Μεσαίωνα.
Ενδεικτική βιβλιογραφία Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, «Ρομά: Ιστορικές διαδρομές και σημερινές αναζητήσεις», Αθήνα 2014. Γκότοβου Αναστασία, «Το ξεχασμένο Ολοκαύτωμα», Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 2017. Ελληνική Εταιρεία Εθνολογίας, «Οι Ρομά στην Ελλάδα», Αθήνα 2002. Λυδάκη Άννα (επιμ.), «Ρομά: Πρόσωπα πίσω από τα στερεότυπα», Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2013. Πολίτου Εύα, «Τσιγγάνικο αρχέτυπο και πραγματικότητα», «Eλευθεροτυπία», «Αφιέρωμα Τσιγγάνοι», 11/3/2000, σελ. 18-19. Τρουμπέτα Σεβαστή (επιμ.), «Οι Ρομά στο σύγχρονο ελληνικό κράτος: Συμβιώσεις, Αναιρέσεις, Απουσίες», Κριτική, Αθήνα 2007. Ημερολόγιο 2012 ΚΕΔΑ, επιμέλεια: Μαρία Παυλή-Κορρέ, 2012. Miklos Tomca, «Οι Τσιγγάνοι τεχνίτες της Ευρώπης», 1984. The Unesco Courier, «Οι Τσιγγάνοι», 1994.
ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΩΑΝΝΗ ΓΕΩΡΓΙΟΥ, ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΟ, ΥΠΟΨΗΦΙΟ ΔΙΔΑΚΤΟΡΑ ΕΜΠ – ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ
