Γάλα, γιαούρτι, προσεχώς και φέτα είναι τα μέχρι τώρα προϊόντα που έχει λανσάρει η Μάρκα του Καταναλωτή, ένα καινοτόμο brand δίκαιου εμπορίου που βάζει τον καταναλωτή στο επίκεντρο των αποφάσεων για το πώς θέλει να παράγεται το τρόφιμο που αγοράζει.
Το φρέσκο αγελαδινό γάλα που αγοράζω κοστίζει 2,30 € το λίτρο, είναι βιολογικό και παράγεται στη Μακεδονία. Η αλήθεια είναι πως δεν γνωρίζω περισσότερα στοιχεία για το συγκεκριμένο προϊόν, πέρα από το ότι η γεύση του με ικανοποιεί και προσφέρεται σε μια τιμή που μπορώ να πληρώνω όσο τακτικά το χρειάζομαι. Ωστόσο, ίσως δεν είναι αρκετά όσα ξέρω για να δικαιολογούν την τιμή του, εφόσον στο ίδιο ράφι υπάρχουν βιολογικά γάλατα από άλλες εταιρείες της Μακεδονίας, τα οποίο κοστίζουν 1,90 € το λίτρο ή και λιγότερο.
Πού πάνε τα χρήματά μας;
Η πλειονότητα των καταναλωτών δεν γνωρίζει παρά ελάχιστα δεδομένα για τα προϊόντα που αγοράζει. Στην πραγματικότητα με την επιλογή του προϊόντος ο καθένας από εμάς μπορεί να χρηματοδοτεί εν αγνοία του μια εταιρεία με ανασφάλιστους ή και απλήρωτους εργαζόμενους, μια χρεοκοπημένη επιχείρηση, ή ακόμα και μια βιομηχανία που παράγει επικίνδυνα απόβλητα και μολύνει ένα ολόκληρο γεωγραφικό διαμέρισμα, δεδομένα που δεν αποτυπώνονται ποτέ στην γεύση ή την ποιότητα του προϊόντος της επιλογής μας. Την ώρα που η τιμή λειτουργεί ως ένδειξη ποιότητας – συχνά λανθασμένα- αναρωτιέμαι, πώς μοιράζονται τα δυο ευρώ και τριάντα λεπτά που δίνω στο ταμείο του σουπερμάρκετ για το γάλα, το γιαούρτι ή τις πατάτες; Αξίζουν τα λεφτά τους; Ήταν το 2019, όταν μέσω των κοινωνικών δικτύων συστάθηκε στην Ελλάδα η πρωτοβουλία
Ποιος είναι το αφεντικό; – Η μάρκα του καταναλωτή, μια ιδέα που γεννήθηκε και υλοποιήθηκε για πρώτη φορά στη Γαλλία το 2016.
Σκοπός της είναι η στήριξη της πρωτογενούς παραγωγής μέσω του δίκαιου εμπορίου και η βιωσιμότητα. Εκεί, το “C’est qui le Patron?” είναι μάλλον το πιο επιτυχημένο αγροδιατροφικό brand, το οποίο καταφέρνει να στηρίξει περισσότερες από 3.000 οικογένειες παραγωγών. Περισσότερες από 2.000.000 φιάλες γάλακτος της μάρκας πωλούνται κάθε εβδομάδα στη χώρα. Σήμερα άλλες εννέα χώρες, η Γερμανία, το Βέλγιο, η Ισπανία, η Ιταλία, το Μαρόκο, οι ΗΠΑ, η Ολλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ελλάδα, αναπτύσσουν την πρωτοβουλία αυτόνομα.
Η Ελλάδα ήταν η τέταρτη χώρα που έβγαλε τέτοια προϊόντα στην αγορά. Συνιδρυτές και διαχειριστές του σήματος είναι για τη χώρα ο Λάμπης Κώτσου και η Αγγελική Ζάγκα, οι οποίοι έχουν δημιουργήσει σύμφωνα με το ευρωπαϊκό πρότυπο τον συνεταιρισμό στον οποίο τον πρώτο λόγο έχουν οι καταναλωτές. Η πρωτοβουλία δίνει βήμα στον καταναλωτή να επιλέξει πώς θα φτιάχνεται το προϊόν και καθορίζει την οικονομική του αξία. Το όλον συντονίζεται από καταναλωτές-μέλη. Μέσω της ιστοσελίδας www.imarkatoukatanaloti.gr όλοι μπορούμε να ψηφίσουμε απαντώντας σε ερωτήματα σχετικά με τα ποιοτικά κριτήρια που επιθυμούμε να παραχθεί το τρόφιμο. Το πρώτο προϊόν της Μάρκας του Καταναλωτή που βγήκε στην ελληνική αγορά ήταν το φρέσκο γάλα, τον Μάιο του 2020. «Περισσότερο από το μισό γάλα που συσκευάζεται και καταναλώνεται εγχώρια εισάγεται από άλλες χώρες. Τα πράγματα δεν είναι εύκολα για τους Έλληνες γαλακτοπαραγωγούς. Φάρμες σε όλη την επικράτεια αναγκάζονται να κλείσουν, καθώς η τιμή που λαμβάνει ο παραγωγός από τις εταιρείες για το γάλα του, δεν του επιτρέπει να είναι βιώσιμος. Έτσι αναζητήσαμε παραγωγούς που να χρειάζονται υποστήριξη και συμφωνήσαμε μια τιμή που να δικαιολογεί τον κόπο τους αλλά ταυτόχρονα ζητήσαμε ένα προϊόν που να πληροί τις προϋποθέσεις που έχουν θέσει οι καταναλωτές.
Κάποιες ερωτήσεις που λειτούργησαν ως άξονας για την δημιουργία του είναι: Θέλετε το γάλα να είναι άγνωστης προέλευσης ή ελληνικό; Θέλετε να παίρνουν οι αγελάδες φυσικές τροφές με επιπλέον Ω3 λιπαρά για την καλή τους υγεία; Να εξασφαλίζεται η ευζωία τους; Να έχουν τα ζώα ανεμιστήρες το καλοκαίρι στις φάρμες; Να ισχύουν οι ευρωπαϊκές συνθήκες; Θα θέλατε η παραγωγή αυτού του προϊόντος να μην συνδέεται και να μην επηρεάζει την αποψίλωση δασών; Κάθε απάντηση-επιλογή πρόσθεσε στην αρχική τιμή του προϊόντος το αντίστοιχο ποσό που θα μπορούσε να καλύψει αυτή την ανάγκη» εξηγεί ο κ. Κώτσου σχετικά με το μοντέλο της πρωτοβουλίας.
Φρέσκο γάλα, γιαούρτι και ελαιόλαδο
Το φρέσκο γάλα τους, σε παραγωγή 200.000 φιαλών λίτρου κοστίζει στο ράφι 1,53 € το λίτρο, από τα οποία ο παραγωγός λαμβάνει περίπου 0,47 €. Συνεργάζονται με παραγωγούς της Θεσσαλίας, οι οποίοι διαθέτουν τις προδιαγραφές. Μετά την δύσκολη αρχή με την παραγωγή του πρώτου προϊόντος, ανέπτυξαν και άλλα, όπως το στραγγιστό γιαούρτι και το ελαιόλαδο. Και τα τρία προϊόντα τα βρίσκουμε στα ράφια της αλυσίδας σουπερμάρκετ ΑΒ, που αγκάλιασε την πρωτοβουλία εξαρχής. Το γιαούρτι παράγεται στη ΝΕΟΓΑΛ, την βιομηχανία της Δράμας που έχει συνεργαζόμενους παραγωγούς στη Μακεδονία. Η παραγωγή του έχει ξεπεράσει τα 60.000 τεμάχια μέσα σε 4 μήνες από το λανσάρισμά του. Σαράντα οκτώ λεπτά του ευρώ το λίτρο κερδίζουν οι παραγωγοί που προμηθεύουν το γάλα σαν πρώτη ύλη για το γιαούρτι. Στη λιανική τιμή είναι το διπλάσιο γιατί χρειάζονται περίπου 3-3,6 λίτρα γάλα για 1 κιλό γιαούρτι.
Σχετικά με το ελαιόλαδο, συσκευάζεται στον Υψηλάντη Βοιωτίας από την Pure Olea.
Ο κ. Κώτσου εξηγεί πως πρόκειται για ένα συμβατικό κι ένα βιολογικό, που παράγονται από παραδοσιακές καλλιέργειες κορωνέικης και μεγαρίτικης ποικιλίας, συγκομίζονται σε τελάρα και όχι σε σακιά (για επαρκή εξαερισμό και μικρότερο μικροβιακό φορτίο). Οι καρποί εκθλίβονται εν ψυχρώ σε διφασικό σύστημα για μεγαλύτερη εξοικονόμηση ενέργειας, χωρίς νερό (συνθήκη που σημαίνει καλύτερη ποιότητα για το προϊόν αλλά και καλύτερη διαχείριση αποβλήτων για το περιβάλλον). Είναι φιλτραρισμένο και συσκευάζεται σε σκουρόχρωμο γυάλινο μπουκάλι 750 ml, όλα κριτήρια τα οποία έθεσαν όσοι καταναλωτές ψήφισαν για τη δημιουργία του. Ακόμα, οι υπεύθυνοι έχουν υπογράψει σύμβαση με εταιρεία για τη διαχείριση αποβλήτων, ώστε να μετατρέπονται σε βιοενέργεια. Επιπλέον, 0,05 € έχουν προστεθεί στην τελική τιμή του ελαιολάδου για τη στήριξη νέων παραγωγών ή όσων αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες. Ανακαλύπτοντας το ιδανικό ή μια ουτοπία; Είναι ένα σύστημα τόσο δημοκρατικό και έξω από τις καθιερωμένες εμπορικές αρχές που μοιάζει ουτοπικό, σωστά; Υπάρχει λάκκος στη φάβα; Όπως φαίνεται όχι, καθώς η πρωτοβουλία έχει δημιουργηθεί με αρχές διαφάνειας. Σε κάθε προϊόν το 5% της λιανικής τιμής πηγαίνει υπέρ της πρωτοβουλίας, για τη διαχείριση του σήματος, τα έξοδα του συνεταιρισμού, για μεταφορές των μελών (σ.σ. τα μέλη μπορούν να επισκέπτονται τους παραγωγούς για να διαπιστώσουν πως οι όροι τους δεν παραβιάζονται), ακόμα για προωθητικές ενέργειες και για μελέτες για νέα προϊόντα, ώστε να αναπτυχθεί η πρωτοβουλία εμπορικά. Ήδη έχουν ολοκληρώσει την έρευνα για να λανσάρουν μέλι, ενώ αναμένεται να δημοσιευθεί και το ερωτηματολόγιο για ένα ακόμα προϊόν, τη φέτα. Το ποια προϊόντα θα βγουν στην αγορά αποφασίζεται επίσης από τους καταναλωτές, συνθήκη που ισχύει για όλες τις χώρες. Για παράδειγμα στην Ιταλία τα πρώτα προϊόντα της Μάρκας του Καταναλωτή ήταν φυσικά τα ζυμαρικά και η σάλτσα ντομάτας, ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο προς ψήφιση ήταν το αλεύρι και τα αυγά, στην Ολλανδία οι πατάτες κ.ο.κ.
«Στα άμεσα σχέδιά μας είναι να έρθουμε σε επαφή με περισσότερες εταιρείες διανομής για όλα τα προϊόντα, ώστε να είμαστε προσβάσιμοι σε μεγαλύτερο κοινό. Επιπλέον η πρωτοβουλία έχει παρουσιαστεί στο ευρωκοινοβούλιο και καταφέραμε να συμμετέχουμε στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα PLOUTOS, μαζί με 33 εταιρείες για βιώσιμη ανάπτυξη του αγροδιατροφικού τομέα στην Ευρώπη. Εξασφαλίσαμε εξοπλισμό Smart Farming σε 2 κατηγορίες παραγωγών και επενδύουμε αρκετά στην βιωσιμότητα. Τον Σεπτέμβριο θα παρουσιάσουμε την πρωτοβουλία στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη» αναφέρει ο κ. Κώτσου. Πέρα από τα προφανή οφέλη, που διακρίνονται αυτή τη στιγμή έστω σε μικρή κλίμακα, αδιαμφισβήτητος είναι ο ισχυρός εκπαιδευτικός χαρακτήρας του συστήματος. Στα επόμενα προϊόντα της Μάρκας του Καταναλωτή, τη φέτα και τα ζυμαρικά, στην τιμή λιανικής θα ενσωματώνεται ένα ποσοστό που θα αξιοποιείται για τη στήριξη ευπαθών κοινωνικών ομάδων, π.χ. υπέρ της αντιμετώπισης του παιδικού καρκίνου. Είναι πιθανότατα η πρώτη φορά που με τις αγορές μας μπορούμε να επηρεάσουμε περισσότερους τομείς μιας κοινωνίας, πέρα από τον οικονομικό. Πόσοι από εμάς θα σκεφτόμασταν πως αγοράζοντας ένα γιαούρτι, στηρίζουμε μεταξύ άλλων τις οικογένειες εγχώριων παραγωγών τριφυλλιού, βασικό σιτηρέσιο για τις αγελάδες; Διαφαίνεται εδώ μια ευκαιρία να τροποποιήσουμε τα μέχρι τώρα δεδομένα, να εξαρτώμαστε περισσότερο από τα ιδιοπαραγόμενα και λιγότερο από τα προϊόντα εισαγωγής, να επηρεάσουμε όχι μόνο την ποιότητα των προϊόντων αλλά και την καλή υγεία. Όχι μόνο να τρώμε καλύτερα αλλά να ζούμε καλύτερα.
