Βιωσιμότητα στο πιάτο: Μπαγιάτικο ψωμί

Είναι εύκολο να περισσέψει ψωμί. Σε όλους μας συμβαίνει. Θα αγοράσουμε λίγο παραπάνω από όσο χρειαζόμαστε, θα φτιάξουμε ένα φαγητό που δεν θέλει πολύ ψωμί για συνοδεία, θα φάμε έξω ή θα παραγγείλουμε, θα το ξεχάσουμε. Όλο και θα μείνει λίγο ή περισσότερο στην ψωμιέρα, θα σκληρύνει και θα μπαγιατέψει. Είτε είναι μερικά κομμάτια είτε ολόκληρο καρβέλι, δεν χρειάζεται να καταλήξει στα σκουπίδια. Το πιο εύκολο είναι να το κόψουμε σε φέτες, να το μουλιάσουμε σε λίγο γάλα και να το βάλουμε σε ένα αντικολλητικό τηγάνι με ελάχιστο βούτυρο – με μέλι ή μαρμελάδα είναι ωραίο πρωινό. Ή να φτιάξουμε αυγόφετες, βουτώντας μία μία τις φέτες πρώτα στο γάλα, μετά σε ένα μπολ στο οποίο έχουμε χτυπήσει 2 αυγά με 30 γρ. ζάχαρη και τηγανίζοντάς τις για μερικά λεπτά από κάθε πλευρά. Είναι πολλά ακόμη όμως που μπορούμε να κάνουμε. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι να σωθεί και ζαναζωντανέψει το ψωμί.

Μπορούμε, ας πούμε, να φτιάξουμε σπιτικά κρουτόν για τις σούπες ή τις σαλάτες μας και τραγανά ψίχουλα που αξιοποιούνται με διάφορους τρόπους στην κουζίνα. Είναι πολύ εύκολο! Για τα κρουτόν κόβουμε το ψωμί σε μικρούς κύβους 1 εκατ. ή με το χέρι σε πιο ακανόνιστα κομμάτια, το ανακατεύουμε σε ένα μπολ με λίγο ελαιόλαδο (30-40 γρ. ανά ½ κιλό ψωμί) προσθέτοντας τα μυρωδικά και τα μπαχαρικά που μας αρέσουν –από ρίγανη και θυμάρι μέχρι πάπρικα και κάρι ή ξερό σκόρδο– και το ψήνουμε στον φούρνο στους 150°C, σε ένα ταψάκι στρωμένο με αντικολλητικό χαρτί, μέχρι να τραγανίσει – γύρω στα 15 λεπτά. Κλεισμένα σε αεροστεγές γυάλινο δοχείο τα νόστιμα «ζαράκια» διατηρούνται για αρκετές μέρες. Για τα τραγανά ψίχουλα αφαιρούμε την κόρα και το αλέθουμε στο μούλτι. Τα ψίχουλα τα περνάμε από το τηγάνι, προσθέτοντας και εδώ αλάτι και τα μπαχαρικά και τα μυρωδικά που προτιμάμε, για 5 περίπου λεπτά. Μετά τα τα χρησιμοποιούμε για να πανάρουμε κοτόπουλο ή ψάρι αντί για φρυγανιά και τα βάζουμε σε σαλάτες, πιλάφι, σούπες, για να τους δώσουμε μια πιο τραγανή υφή. Μπορούμε και να γεμίσουμε μεγάλα μανιτάρια, πορτομπέλο λόγου χάρη, με τα ψίχουλα, ψιλοκομμένο μπέικον και τριμμένο τυρί και να τα ψήσουμε στον φούρνο.

Άλλες ιδέες; Να φτιάξουμε σκορδόψωμο αλείφοντας τις φέτες του μπαγιάτικου ψωμιού (καλό είναι να είναι ισομεγέθεις) με μαλακό βούτυρο ανακατεμένο με ψιλοκομμένο σκόρδο και μαϊντανό, και ψήνοντάς τις στους 220°C για 5 λεπτά. Να το κρατήσουμε στο ψυγείο σε ένα σακουλάκι και το βάλουμε σε κεφτέδες και μπιφτέκια. Αν μας περισσέψει μια ολόκληρη φραντζόλα, θα τη μεταμορφώσουμε σε πουτίγκα, φτιάχνοντας ένα γλυκό σχεδόν… από το τίποτα. Όσο λιγότερο πετάμε, τόσο λιγότερο επιβαρύνουμε το περιβάλλον. Και επιπλέον κάνουμε οικονομία. Παρακάτω θα διαβάσετε μερικές συνταγές και ιδέες σε αυτή τη λογική από τη Lidl Ελλάς και τον Γαστρονόμο. Δοκιμάστε τα, όλα γίνονται πολύ νόστιμα.

Πολπέτες ψωμιού με σάλτσα ντομάτας

Αυτά τα μικρά «κεφτεδάκια» που νοστιμίζουν με τυρί είναι ένα εύκολο και νόστιμο ορεκτικό που αξιοποιεί και το ψωμί που μας έχει μείνει και την περίσσεια σάλτσα ντομάτας. Δεν είναι καθόλου δύσκολο να τα φτιάξουμε. Κόβουμε με το χέρι 120 γρ. μπαγιάτικο ψωμί σε κομματάκια και το μουλιάζουμε σε γάλα για 10 λεπτά. Το στύβουμε και το βάζουμε σε ένα μπολ. Χτυπάμε με το πιρούνι 2 αυγά, τα βάζουμε και αυτά στο μπολ, προσθέτουμε 70 γρ. κεφαλογραβιέρα τριμμένη, 80 γρ. τριμμένο παξιμάδι, 2 κουτ. σούπας μαϊντανό ψιλοκομμένο και 1 σκελίδα σκόρδο τριμμένη και τα ανακατεύουμε. Βάζουμε το μείγμα στο ψυγείο για 30 λεπτά. Μετά, αλευρώνουμε ελαφρά τα χέρια μας, πλάθουμε μπαλάκια και τα τηγανίζουμε σε ελαιόλαδο σε μέτρια φωτιά. Τα απλώνουμε για λίγο σε απορροφητικό χαρτί να στραγγίσουν και τα σερβίρουμε με την έτοιμη σάλτσα ντομάτας, πουρέ από 2 ψητές πιπεριές Φλωρίνης και μερικά φυλλαράκια φρέσκου βασιλικού.

Ντακάκια με παξιμαδάκια ζυμωτού ψωμιού

Όποτε μας μένει ψωμί, αυτά τα ντακάκια είναι η εύκολη λύση – ένα νόστιμο, γρήγορο σνακ, ένα μεζεδάκι για το κρασί μας, μας, ένα ορεκτικό φτιαγμένο με τα βρισκούμενα που αρέσει σε όλους. Προθερμαίνουμε τον φούρνο στους 80°C. Κόβουμε 8 φέτες μπαγιάτικου ψωμιού πάχους 1½ εκ., τις απλώνουμε σε ένα ταψί στρωμένο με αντικολλητικό χαρτί και τις ψήνουμε για 30 λεπτά από τη μια και άλλα τόσα την άλλη. Αφήνουμε τα παξιμάδια να κρυώσουν καλά. Κόβουμε 2 μέτριες ντομάτες στα τέσσερα και τις χτυπάμε στο μούλτι για 1 λεπτό μαζί με 1 κουτ. γλυκού κάππαρη ξαλμυρισμένη, προσέχοντας να μην πολτοποιηθούν εντελώς, καθώς θέλουμε να κρατάνε λίγο στο δόντι. Βάζουμε το μείγμα σε ένα μπολ και προσθέτουμε αλάτι και φρεσκοτριμμένο πιπέρι, 60 ml ελαιόλαδο, 1 πιπεριά Φλωρίνης ψιλοκομμένη, 1 κουτ. σούπας ξίδι από κόκκινο κρασί και τα φύλλα από 1/3 ματσάκι δυόσμου, χοντροκομμένα, και τα ανακατεύουμε. Βρέχουμε ελαφρώς τα παξιμάδια, απλώνουμε το μείγμα από πάνω και συμπληρώνουμε με 100 γρ. ξινομυζήθρα.

Μπιφτέκια και panzanella με φέτα και βινεγκρέτ βασιλικού

Έτσι αξιοποιούμε το ψωμί που μας έμεινε με δύο τρόπους. Δίπλα στα μπιφτέκια βάζουμε μια παραλλαγή της panzanellα, της φύσει zero waste παραδοσιακής καλοκαιρινής σαλάτας της Τοσκάνης και της Ούμπρια, που φτιάχνεται με μπαγιάτικο ψωμί, κρεμμύδια, ντομάτες, λάδι και ξίδι. Συνήθως οι Ιταλοί το ψωμί το μουλιάζουν σε νερό, εδώ όμως το προτιμάμε τραγανό. Το βάζουμε λοιπόν στον φούρνο. Το άλλο που κάνουμε είναι να προσθέσουμε στη σαλάτα μας μια βινεγκρέτ βασιλικού που της δίνει φρεσκάδα και άρωμα, και φέτα. Γιατί ποτέ δεν λέμε όχι σε λίγη φέτα.

Ξεκινάμε από τα μπιφτέκια. Περνάμε ένα μεσαίο κρεμμύδι από το χοντρό μέρος του τρίφτη. Μουλιάζουμε 30 γρ. μπαγιάτικο ψωμί σε κόκκινο ξηρό κρασί και το στύβουμε. Και το μεν και το δε τα  βάζουμε σε ένα βαθύ μπολ με 1 κιλό μοσχαρίσιο κιμά, 1 κουτ. σούπας ξίδι από κόκκινο κρασί, 1 αυγό, 1 μικρή ντομάτα τριμμένη, ½ ματσάκι μαϊντανό ψιλοκομμένο, ½ κουτ. γλυκού ξερή ρίγανη και ½ κουτ. γλυκού θυμάρι. Ζυμώνουμε καλά μέχρι να αφρατέψει το μείγμα, το καλύπτουμε με μεμβράνη και το αφήνουμε στο ψυγείο για μια ώρα. Όταν το βγάλουμε, πλάθουμε τα μπιφτέκια και τα ψήνουμε στο γκριλ για 6 με 8 λεπτά από κάθε πλευρά.

Όσο ψήνονται ετοιμάζουμε τη σαλάτα. Κόβουμε ¼ από ένα καρβέλι ψωμί σε κομματάκια, τα ραντίζουμε με ελαιόλαδο και τα ψήνουμε στον φούρνο. Όσο ψήνονται φτιάχνουμε τη βινεγκρέτ. Βάζουμε στον επεξεργαστή τροφίμων 2 φλιτζ. ψιλοκομμένο βασιλικό, 1 σκελίδα σκόρδο, ½ κουτ. γλυκού μπούκοβο, ½ φλιτζ. ελαιόλαδο, 2 κουτ. σούπας ξίδι από κόκκινο κρασί, 1 κουτ. γλυκού αλάτι και ½ κουτ. γλυκού φρεσκοτριμμένο πιπέρι. Ψιλοκόβουμε 3 μέτριες ντομάτες, κόβουμε μισό φλιτζ. ντοματίνια στη μέση, θρυμματίζουμε με το χέρι 100 γρ. φέτα και τα βάζουμε σε ένα μπολ. Προσθέτουμε το ψωμί και τη βινεγκρέτ, τα ανακατεύουμε και σερβίρουμε με τα ζεστά μπιφτέκια.

Πουτίγκα μπαγιάτικου ψωμιού με σάλτσα βανίλιας

Καλά και ωραία τα αλμυρά, αλλά το χτεσινό ή προχθεσινό ψωμί μπορούμε με μερικές σχετικά απλές κινήσεις να το μεταμορφώσουμε σε γλυκό. Αυτή η βουτυράτη και κανελάτη πουτίγκα με τη σάλτσα βανίλιας είναι ό,τι πρέπει για να συνοδεύσει τον καφέ μας.

Για να τη φτιάξουμε, προθερμάνουμε τον φούρνο στους 180°C και αλείφουμε ένα τετράγωνο ταψί 20 επί 20 με 1 κουτ. σούπας βούτυρο. Θα χρειαστούμε 6 φλιτζάνια μπαγιάτικο ψωμί κομμένο σε κομμάτια περίπου 5 εκατοστών. Τα βάζουμε σε ένα μπολ, λιώνουμε 3 κουταλιές της σούπας βούτυρο, τα περιχύνουμε ανακατεύοντας για να πάει παντού, και μετά τα απλώνουμε στο βουτυρωμένο ταψί. Σε ξεχωριστό μπολ με μίξερ χειρός χτυπάμε 4 αυγά για περίπου 3 λεπτά. Προσθέτουμε 2 φλιτζ. γάλα, 1 φλιτζ. ζάχαρη, 2 κουτ. γλυκού εκχύλισμα βανίλιας και 1 κουτ. γλυκού κανέλα και ανακατεύουμε καλά. Ρίχνουμε το μείγμα των αυγών πάνω από το ψωμί και το αφήνουμε να μουλιάσει για λίγα λεπτά πριν το ψήσουμε. Ψήνουμε για 30-45 λεπτά, μέχρι η πουτίγκα ψωμιού να αποκτήσει χρυσοκαφετί χρώμα και να επανέρχεται όταν την πιέζουμε απαλά με ένα κουτάλι ή ένα πιρούνι.

Για να ετοιμάσουμε τη σάλτσα βανίλιας, σε μια μικρή κατσαρόλα σε μέτρια δυνατή φωτιά, συνδυάζουμε 1 φλιτζ. κρέμα γάλακτος, ½ φλιτζ. γάλα και ½ φλιτζ. ζάχαρη. Τα αφήνουμε να σιγοβράσουν, ανακατεύοντας συνεχώς μέχρι να διαλυθεί η ζάχαρη. Προσθέτουμε 1 κουτ. σούπας κορνφλάουρ χτυπώντας με τον αυγοδάρτη μέχρι να εξαφανιστούν οι σβόλοι και μετά χαμηλώνουμε τη φωτιά και συνεχίζουμε το μαγείρεμα μέχρι να πήξει η σάλτσα, για περίπου 5 λεπτά. Μόλις πήξει όσο θέλουμε, αποσύρουμε την κατσαρόλα από τη φωτιά, ρίχνουμε 1 κουτ. σούπας εκχύλισμα βανίλιας και ανακατεύουμε. Αφήνουμε τη σάλτσα να κρυώσει ελαφρώς πριν την περιχύσουμε πάνω από την πουτίγκα ή τη βάζουμε σε μια σαλτσιέρα για να βάλει ο καθένας όση θέλει.