H καινοτομία είναι μια λέξη που την ακούμε συνέχεια, τι σημαίνει όμως τελικά; Πώς λειτουργεί ως διαδικασία; H σειρά εκδηλώσεων του Μεγάρου Μουσικής με τίτλο Ρηξικέλευθο: Η καινοτομία στην επιστήμη, την τέχνη και το επιχειρείν διερευνά την ατομική «χημεία» της καινοτομίας και της δημιουργικότητας, φέρνοντας κοντά ανθρώπους που ενώ δραστηριοποιούνται σε διαφορετικά μεταξύ τους πεδία, έχουν πολλά και απρόσμενα κοινά χαρακτηριστικά. Στην πρώτη συνάντηση, που θα πραγματοποιηθεί το Σάββατο 27 Ιανουαρίου, ο Στάθης Καλύβας, Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, θα συνομιλήσει με την οινολόγο και οινοποιό Χλόη Χατζηβαρύτη και τον αρχιτέκτονα Διονύση Σοτοβίκη. Συμμετέχοντας κι εκείνος τρόπον τινά στη συνομιλία, ο πιανίστας Δανιήλ Κολανιάν θα ερμηνεύσει έργα του –μεγάλου καινοτόμου του πιάνου– Φραντς Λιστ. Η μουσική, Μέγαρο γαρ, κάθε φορά θα δίνει το «παρών» με διαφορετικό τρόπο.
Μια πολυφορεμένη λέξη υπό άλλη σκοπιά
«Η ιδέα ήταν να ξαναδούμε τη λέξη «καινοτομία» και το περιεχόμενό της για δύο βασικούς λόγους. Ο πρώτος είναι ότι γίνεται υπερβολική χρήση της – όσο περισσότερο χρησιμοποιείται τόσο χάνει την αξία της. Ο δεύτερος είναι ότι υπάρχει όλο και μεγαλύτερη ταύτισή της με την τεχνολογία και ιδιαίτερα με το ψηφιακό κομμάτι της», μου λέει από την άλλη άκρη της γραμμής ο Στάθης Καλύβας, σημειώνοντας ότι συνδέεται συχνά με startups ή τεχνητή νοημοσύνη αλλά έχει όλο και λιγότερη χρήση σε τομείς που ξεφεύγουν από το τεχνολογικό πλαίσιο, ενώ παράλληλα υπάρχει μεγάλη ταύτισή της με το πεδίο των οικονομικών δραστηριοτήτων. «Στόχος αυτών των εκδηλώσεων ήταν να επιχειρηθεί μια ανανοηματοδότηση της έννοιας αυτής. Να τη φέρουμε λίγο πιο κοντά στην έννοια της δημιουργικότητας και της δημιουργίας εν γένει, η οποία καλύπτει πολύ περισσότερα πεδία απ’ ό,τι η λέξη καινοτομία και δεν έχει φθαρεί τόσο πολύ. Για αυτό τον λόγο επελέγη η έννοια του ρηξικέλευθου, μιας αρχαιοελληνικής λέξης που εξακολουθούμε να χρησιμοποιούμε στη σύγχρονη γλώσσα, η οποία σημαίνει το άνοιγμα ενός δρόμου –κέλευθος είναι ο δρόμος– για να αποτυπώσει ακριβώς την πρόθεσή μας να δώσουμε μια καινούργια κατεύθυνση» συμπληρώνει.
Όπως με πληροφορεί, μέσα από τις συνομιλίες αυτές θα ιδωθούν παράλληλα και να συνδιαλλαγούν τρία διαφορετικά πεδία στα οποία υπάρχει η καινοτομία: το –κυρίαρχο– πεδίο της επιχειρηματικότητας, το οποίο στην προκειμένη προσεγγίζεται με διαφορετική ματιά, το πεδίο της επιστήμης, στο οποίο η έννοια της καινοτομίας είναι πολύ βασική, και το πεδίο της τέχνης, που πολλές φορές μένει απέξω και δεν συνδέεται με τα άλλα δύο. «Επελέγησαν πρόσωπα γνωστά στον χώρο τους, όχι όμως απαραίτητα στο ευρύ κοινό, που κάνουν πράγματα με ένα ουσιαστικό περιεχόμενο. Για να δώσουν με τη συζήτηση αυτή ένα στίγμα, αλλά και να λειτουργήσουν μια πηγή έμπνευσης ούτως ώστε να δει κανείς ότι δεν χρειάζεται να είσαι Μπιλ Γκέιτς και Στιβ Τζομπς για να είσαι καινοτόμος, μπορείς να λειτουργήσεις δημιουργικά σε πάρα πολλές πλευρές της καθημερινότητας κάνοντας πράγματα που έχουν ενδιαφέρον ατομικό και συλλογικό και έχουν αντίκτυπο στην κοινωνία», επισημαίνει.
|
|
|
Την αρχή κάνουν ένας αρχιτέκτονας και μια οινοποιός
«Στην περίπτωση του Διονύση Σοτοβίκη μιλάμε για μια μίξη της αρχιτεκτονικής και της τέχνης», σημειώνει ο καθηγητής, που επέλεξε τα πρόσωπα, επισημαίνοντας ότι πρόκειται για έναν άνθρωπο που διατηρεί αρχιτεκτονικό γραφείο, που αναλαμβάνει αρχιτεκτονικά έργα, αλλά συγχρόνως χρησιμοποιεί αυτή τη σχέση του με τον επιχειρηματικό χώρο για να λειτουργήσει και να εκφραστεί στον χώρο της τέχνης. «Έχει προσεγγίσει με ένα τρόπο πραγματικά πρωτότυπο δύο εμβληματικά οικήματα στην ιστορία της ελληνικής αρχιτεκτονικής, το ατελιέ Σπητέρη του Αριστομένη Προβελέγγιου στην Κυψέλη και το σπίτι του Ροδάκη στην Αίγινα, μετατρέποντας τη διαδικασία της ανακαίνισης σε μια πολύ ιδιαίτερη και πολύ προσωπική διαδικασία. Επέλεξε να κατοικήσει αυτά τα σπίτια, που κατασκευάστηκαν από ανθρώπους που ήταν πραγματικά μπροστά από την εποχή τους και να τα ανοίξει σε επισκέπτες καθιστώντας με τον τρόπο αυτό τη ζωή του την ίδια ως ένα είδος, θα μπορούσε να πει κάποιος, installation. Λειτουργεί κι αυτός μέσα από αυτά καθιστώντας τα ένα είδος αντικειμένων τέχνης που έχουν άμεση σχέση με κάποια χαρακτηριστικά της ίδιας της εξέλιξης της ελληνικής κοινωνίας. Και εκεί μπαίνει και ένα άλλο στοιχείο που ήθελα να αναδείξω, την καινοτομία στο πλαίσιο της σημερινής Ελλάδας».Εκτός από τον Διονύση Σοτοβίκη, στην πρώτη συνομιλία συμμετέχει η οινολόγος και οινοποιός Χλόη Χατζηβαρύτη, η νέα γενιά του ομώνυμου κτήματος στη Γουμένισσα, η οποία προσθέτει τα δικά της κεφάλαια στην ιστορία του στρέφοντάς το προς τα κρασιά ήπιας οινοποίησης. «Στην περίπτωσή της έχουμε μια μικρή προς μεσαία επιχείρηση που βρίσκεται στην περιφέρεια και μια ας πούμε, δημιουργική προσέγγιση σε ένα προϊόν που έχει χαρακτηριστικά που συνδέονται με την παράδοση, την ιστορία και τον πολιτισμό και λειτουργεί και επιχειρηματικά. Η ίδια πήρε το μικρό οικογενειακό οινοποιείο και το εξέλιξε, παράγοντας κρασιά περιορισμένης παρέμβασης που έχουν αποκτήσει δυναμική παρουσία και εκτός Ελλάδας, ενώ παράλληλα ταυτίζονται με τον τόπο που τα παράγει. Είναι μια διαδικασία που συνδυάζει την αγροτική παραγωγή, τον πρωτογενή τομέα, με την επιχειρηματικότητα αλλά και την δημιουργικότητα – γιατί αντανακλά την προσωπικότητα και αντίληψη του ίδιου του δημιουργού. Και εδώ έχουμε ένα στοιχείο που συνομιλεί με την Ελλάδα, τον πολιτισμό και την οικονομία. Στο κρασί τα τελευταία 20 χρόνια έχει γίνει μια πραγματική επανάσταση. Αναπτύχθηκε, με μια ενδιαφέρουσα και δυναμική μορφή, ένας οικονομικός τομέας που δεν υπήρχε πριν. Παρότι οι αντικειμενικές οικονομικές συνθήκες έλεγαν ότι λόγω της μικρής κλίμακας της παραγωγής το ελληνικό κρασί δεν θα μπορούσε να είναι ανταγωνιστικό σε αγορές του εξωτερικού, στην πραγματικότητα αποδείχτηκε ότι λόγω της συγκεκριμένης ματιάς και του περιεχομένου του έχει καταφέρει όχι μόνο να είναι βιώσιμο αλλά και μια πηγή περαιτέρω ανάπτυξης για το μέλλον.»
|
|
|
Η καινοτομία δεν περιορίζεται σε ένα και μόνο πεδίο
Το ότι το συνεχές πέρασμα ανάμεσα σε πεδία χαρακτηρίζει και τους δύο πρώτους συνομιλητές του Στάθη Καλύβα φάνηκε ήδη από την προετοιμασία των συζητήσεων. «Δεν είναι μόνο ότι φτιάχνουν κάτι καινούργιο, καινοτόμο. Και οι ίδιοι εξελίσσονται με έναν τρόπο ενδιαφέροντα. Χαρακτηριστικό της καινοτομίας είναι ότι δεν μένει σε ένα πεδίο. Όταν τα πράγματα είναι πραγματικά πρωτότυπα βρίσκουν συνδέσεις με άλλους τομείς. Όλες αυτές οι διαδικασίες λειτουργούν αποτελεσματικά όταν δεν είναι εργαλειακές, όταν δεν το κάνεις για να βγάλεις κάτι ή για να πετύχεις, αλλά γιατί πρωταρχικά σε ικανοποιεί εσένα. Ξεκινούν με ένα τρόπο που δεν έχει μια στόχευση επιτυχίας. Προφανώς οι άνθρωποι αυτοί θέλουν να πάει καλά αυτό που κάνουν αλλά δεν το κάνουν πάντα για να κερδίσουν την αναγνώριση ή το χρήμα. Εκεί διαφοροποιείται η προσέγγιση αυτή με την προσέγγιση της αυτοβοήθειας, που βασίζεται αποκλειστικά στην έννοια της επιτυχίας. Ενώ η καινοτομία λειτουργεί στο μυαλό μας ως μια έννοια πάρα πολύ επίπεδη, μονοδιάστατη, περνάμε σε κάτι πολυεπίπεδο, πολύμορφο, πάρα πολύ πλούσιο και με πολλές διαφορετικές εκφάνσεις».
«Δεν χρειάζεται να είσαι Μπιλ Γκέιτς και Στιβ Τζομπς για να είσαι καινοτόμος, μπορείς να λειτουργήσεις δημιουργικά σε πάρα πολλές πλευρές της καθημερινότητας κάνοντας πράγματα που έχουν ενδιαφέρον ατομικό και συλλογικό και έχουν αντίκτυπο στην κοινωνία».
Δυστυχώς, όπως υπογραμμίζει, η πρώτη, περιορισμένη αντίληψη χτίζεται από πολύ νωρίς. «Ένα από τα μεγάλα προβλήματα που υπάρχουν κατά τη γνώμη μου στην Ελλάδα στο θέμα της παιδείας, είναι ότι βομβαρδίζονται τα παιδιά με την ιδέα ότι πρέπει να έχουν έναν στόχο πάρα πολύ στενό και εξωτερικό από αυτά. Δεν προωθείται το ότι καλλιεργώντας τα ενδιαφέροντά τους, καλλιεργώντας τον εσωτερικό τους κόσμο, ανακαλύπτοντας ποιες είναι οι πραγματικές τους δεξιότητες –και άρα ακολουθώντας μια πορεία που τα ικανοποιεί– τελικά θα πετύχουν και μια σειρά από άλλους στόχους. Έχουμε τη λάθος αντίληψη: “μην ανακαλύψεις τον εαυτό σου, προσάρμοσε τον για να πετύχεις”. Όταν αυτοί οι στόχοι επιτυγχάνονται οι ίδιοι οι άνθρωποι σε πολλές περιπτώσεις είναι δυστυχείς γιατί ποτέ δεν είχαν την ευκαιρία να αναπτύξουν αυτές τις εσωτερικές δυνάμεις και δεξιότητες, τα ενδιαφέροντα που καθιστούν και τη ζωή ισορροπημένη και το αποτέλεσμα θετικό για όλους τελικά».
Η επαφή με ανθρώπους που κάνουν ουσιαστικά πράγματα στον τομέα τους αναδεικνύοντας τη σημασία του πάθους, της προσήλωσης, της φιλοδοξίας, της δημιουργίας στην καθημερινότητα είναι κάτι που εμπνέει, λέει ο Στάθης Καλύβας. Και σπεύδει να προσθέτει κάτι ακόμη, που αναδύθηκε από αυτές τις συναντήσεις, το οποίο, όπως υπογραμμίζει, δεν είχε σκεφτεί στην αρχή: «Η θεματολογία της εν λόγω συζήτησης έρχεται και κουμπώνει με μια σειρά από θέματα που αφορούν στο πώς μπορεί να προχωρήσει η Ελλάδα μπροστά. Είναι πολύ ενδιαφέρον το πώς ζητήματα που έχουν να κάνουν με μειονεκτήματα και παθογένειες όπως φερειπείν η μικρή κλίμακα, αν τα δεις από μια διαφορετική οπτική βλέπεις ότι έχουν και πλεονεκτήματα. Βλέπεις πώς πράγματα που θεωρούμε ότι αποτελούν εμπόδιο για την καινοτομία μπορούν να λειτουργήσουν με τον αντίστροφο τρόπο. Όχι μόνο ως μηχανές καινοτομίας αλλά και τρόποι που νοηματοδοτούν τη ζωή μας και της δίνουν μια διαφορετική ποιότητα».
Ρηξικέλευθο: Η καινοτομία στην επιστήμη, την τέχνη και το επιχειρείν, Σάββατο 27 Ιανουαρίου στις19:30 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος. Εισιτήριο € 12 και ελεύθερη είσοδος για παιδιά έως 12 ετών
