Ο Έλληνας, «ον βιολογικά υπαίθριο» κατά τον λαογράφο Δημήτρη Λουκάτο, αδυνατεί να δεχτεί ότι έρχεται ο χειμώνας που νεκρώνει τη φύση και θα τον κλείσει μέσα στο σπίτι.
Ο Οκτώβρης, με το μίκρεμα της μέρας και τις πρώτες ψύχρες, θυμίζει ακριβώς τον χειμώνα που πλησιάζει. Ευκαιρία λοιπόν να ξεκινήσει τις τελευταίες αλλά σοβαρές υπαίθριες εργασίες του: να οργώσει, να σπείρει μετά τα πρωτοβρόχια, που έχουν αφρατέψει το χώμα, να κόψει ξύλα, να ξεκινήσει το λιομάζωμα, να κατεβάσει τα κοπάδια από τα βουνά στα χειμαδιά του κάμπου.
Για όλα τούτα, από παλιά ζητούσε άνωθεν στήριξη. Μαιμακτηριών λεγόταν στην αρχαιότητα ο Οκτώβριος, από τον Μαίμακτα Δία, δηλαδή τον Δία τον χειρώνακτα, που προστάτευε τις γεωργικές εργασίες. Συνήθως οι πρώτες μέρες αυτού του μήνα είναι βροχερές, ενώ προς το τέλος έρχεται μια σύντομη καλοκαιρία, ιδανική για το όργωμα. Το ησιόδειο όργωμα άλλοτε απαιτούσε τεχνική δεξιότητα, το δε αλέτρι αποτελούσε τεχνολογική επανάσταση, ενώ παράλληλα ήταν ένα από τα ισχυρότερα γονιμοποιά σύμβολα, τα οποία μάλιστα συμβολικά και αλληγορικά χρησιμοποιούνταν μέχρι πρόσφατα σε αντίστοιχες μαγικές πρακτικές και δρώμενα, σε γάμους, αλλά και σε αποκριάτικες γιορτές. Μόλις το χώμα ήταν έτοιμο, ο γεωργός αποφάσιζε ποια ημέρα θα ξεκινούσε η αναστάτωση του οργώματος, το γερούσι. Την ημέρα που ο πρώτος σπόρος θα βγει από την αποθήκη, η γυναίκα του γεωργού δεν δανείζει ποτέ αλεύρι, αλάτι ή φωτιά, τα σύμβολα δηλαδή ενός ασφαλούς σπιτικού. Τα μέλη της φαμίλιας και οι βοηθοί ράντιζαν τον γεωργό με λίγο νερό, λέγοντας «όπως τρέχει το νερό, να τρέχει και το βιο», να είναι άφθονα δηλαδή τα καλά στο σπίτι του. Ορόσημο του αγροτικού κύκλου στη χώρα μας είναι η γιορτή του Αγίου Δημητρίου. Αν και χριστιανικό, το όνομα είναι αρχαιότατο, από τη θεά Δήμητρα, τη μητέρα γη. Η γιορτή του έχει τοποθετηθεί σε εποχή «διαβατήρια», καθώς μεταβαίνουμε στον χειμώνα, και την ημέρα αυτή υπογράφονται οι χειμωνιάτικες αγροτοκτηνοτροφικές συμφωνίες και μισθώσεις.
Σήμερα πρωτοδοκιμάζουν και το νέο κρασί της χρονιάς και σε πολλά μέρη φώναζαν τον παπά να στάξει λίγο αγιασμό και έπειτα να πιει την πρώτη γουλιά και να κρίνει το γέννημα. «Νάμα είναι τούτο φέτο», λέει συχνά και, μέχρι το βράδυ, ζαλισμένος και γεμάτος κεράσματα, επιστρέφει σπίτι. Αλλού, ο νοικοκύρης γέμιζε το πρώτο μπουκάλι και το πήγαινε σε εκκλησία του Άη Δημήτρη να λειτουργηθεί, ενώ γυρίζοντας έσταζε από τούτο σε όλα τα βαρέλια του.
Στις παλιές αθηναϊκές ταβέρνες οι κρασοπατέρες περίμεναν με αγωνία να ανοίξει ο ταβερνιάρης την κάνουλα του πρώτου βαρελιού και να πιουν την πρώτη τους γουλιά. Άλλοτε, ο Βάκχος, ο Διόνυσος, ήταν αυτός που πρωτοδοκίμαζε το κρασί της χρονιάς, για να ξεκινήσουν οι μεγάλες γιορτές του. Μόνιμα κεφάτος, ελαφρώς μεθυσμένος και με έξαλλη παρέα κοντά του, αντικαταστάθηκε από χριστιανικούς προστάτες αγίους του οίνου, όπως τον Άη Δημήτρη, τον Άη Γιώργη τον Μεθυστή (3 Νοεμβρίου), τον Άγιο Αβέρκιο (22 Οκτωβρίου), προστάτη του σαντορινιού κρασιού, ή τον καθολικό Άγιο Μαρτίνο (11 Νοεμβρίου), στους οποίους η χριστιανική ηθική απαγόρευε να βάλουν έστω και μία γουλιά στο στόμα, αφήνοντας την ευφροσύνη της οινοποσίας στους ανθρώπους.
