Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Γαστρονόμος, τεύχος 186.
1 Οι ζημιές σε αριθμούς
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Συστήματος Πληροφοριών για τις Δασικές Πυρκαγιές (ΕFFIS), από δορυφορικά δεδομένα, η έκταση που κάηκε στη Βόρεια Εύβοια υπολογίστηκε σε 507.950 στρέμματα. Από αυτά,τα 275.000 στρέμματα αφορούν δάση, 34.000 στρέμματα καμένους ελαιώνες και τα υπόλοιπα άλλες καλλιέργειες και θαμνώδεις εκτάσεις. Κάηκαν περίπου 10.000 μελισσοσμήνη, με τον αριθμό αυτό να αναμένεται έως και να πενταπλασιαστεί. Οι πρώτες εκτιμήσεις υπολογίζουν τους μελισσοκόμους που έχασαν τα μελίσσια τους σε 20.000 (στοιχεία ΕΛΓΑ). Οι απώλειες σε καλλιέργειες, κυρίως σε ελαιόδεντρα, είναι εξίσου ανυπολόγιστες και αναμένεται επίσημη καταμέτρηση το επόμενο διάστημα. Σοβαρότατο πλήγμα ίσως δεχτεί και ο τουρισμός, με την ενδεχόμενη μεγάλη μείωση των επισκεπτών την ερχόμενη τουριστική περίοδο να πλήττει όλους τους ντόπιους παραγωγούς που προμήθευαν τα καταλύματα και τις επιχειρήσεις σίτισης με τα προϊόντα τους.
Φωτογραφία: Αλέξανδρος Αντωνιάδης
2 Όταν ανοίγεις το παράθυρο και δεν βλέπεις πια το δάσος
Η Άννα Παππά-Πάνου βρέθηκε σε μια πολύ παράξενη θέση: είχε τη χαρά να τη φωτογραφίσει ο γιος της να μας ετοιμάζει τα φαγητά του τόπου της κι από την άλλη σκεφτόταν πόσο τραγική είναι η αφορμή. Η φωτιά έφτασε μέχρι την αυλή του σπιτιού της στην Κήρινθο. Εκείνη αναγκάστηκε να φύγει όταν το χωριό εκκενώθηκε, βρήκε καταφύγιο σε συγγενείς της σε ασφαλές μέρος και, όταν επέστρεψε στο σπίτι της, αυτό που της έκανε την πιο μεγάλη εντύπωση ήταν η αλλαγή της εικόνας που είχε συνηθίσει εδώ και δεκαετίες να αντικρίζει από το παράθυρο και το μπαλκόνι της. Ωστόσο ήταν πρόθυμη και γενναιόδωρη, μας καλοδέχτηκε, άναψε τον ξυλόφουρνο στην αυλή της και έψησε ένα μικρασιάτικο μαντί που μοσχοβολούσε. Μας έδωσε τη συνταγή, μας μίλησε για τους πρόσφυγες γονείς της, για τις ντόπιες συνταγές, για το πώς μαζεύει και καθαρίζει τα σαλιγκάρια μετά τα πρωτοβρόχια, πώς τηρεί ένα παλιό έθιμο και φτιάχνει στραγάλια σε κάθε μεγαλογιορτή, για να κερνάει τα πιτσιρίκια της γειτονιάς. Κάθε τόσο, όμως, το βλέμμα της έπεφτε στην καμένη πλαγιά κι αναστέναζε.
Φωτογραφία: Μιχάλης Παππάς
3 Το θαύμα της διάσωσης εκατοντάδων ζώων
Με την πρώτη ματιά βλέπεις μόνο ελαφάκια, αλλά με μια πιο προσεκτική παρατήρηση διαπιστώνεις ότι ανάμεσά τους χοροπηδάνε και μικρά κατσικάκια. Μόνιμα αλαφιασμένα τα πρώτα, ζωηρά διαόλια τα δεύτερα. Το πώς γλίτωσαν από τη φωτιά είναι θαύμα. Κινητοποιήθηκε όλη η ομάδα της φάρμας βιολογικής εκτροφής Ευβιότοποι στην Κήρινθο, ανάμεσα στο πρώτο κύμα και στην αναζωπύρωση λίγες ημέρες αργότερα, και μια χούφτα άνθρωποι έσωσαν εκατοντάδες πλάσματα που κοιτούσαν τρομαγμένα τις φλόγες, απομακρύνοντάς τα με κάθε μέσο σε ασφαλείς τοποθεσίες. Σώθηκαν όλα και συνεχίζουν να διαβιούν σε συνθήκες ευζωίας που τους εξασφαλίζει η φάρμα. Τρέφονται με την προαιώνια τροφή τους, το γρασίδι, κυκλοφορούν άνετα σε μεγάλους ανοιχτούς στάβλους κι έχουν για παρέα τους άλογα και λάμα που, όπως και τα ελάφια, δεν προορίζονται για σφαγή. Κι αν γύρω τους οι αποθήκες και αρκετές εγκαταστάσεις παραδόθηκαν στις φλόγες, οι στάβλοι και το κοτέτσι με τα 1.500 κοτόπουλα σώθηκαν και η μονάδα συνεχίζει ασταμάτητα την παραγωγή.
Φωτογραφία: Μιχάλης Παππάς
4 Πώς καθαρίζεις ένα πιπεράκι σε 2 δευτερόλεπτα
Κάθονται γύρω από ένα ξύλινο τραπέζι, κάτω από τον ίσκιο μιας γιγάντιας βελανιδιάς στο κέντρο του χωραφιού. Οι εργάτες αδειάζουν ασταμάτητα στα πόδια τους τα τελάρα με τα στρογγυλά κόκκινα πιπεράκια «καμπανούλες» που μόλις έκοψαν από λίγα μέτρια πιο μακριά. Εκείνες φλυαρούν χαρούμενα, γελάνε, λένε καλαμπούρια, αλλά τα χέρια τους δουλεύουν σαν μηχανές. Για πότε πιάνουν ένα πιπεράκι και με το μαχαίρι, με μια αστραπιαία κυκλική κίνηση, κόβουν κοτσάνι μαζί με τα σπόρια, αφήνοντας άθικτο το πιπεράκι, ούτε που το καταλαβαίνεις. Η πείρα βλέπεις! Εκατοντάδες γυναίκες δουλεύουν έτσι στα χωράφια, σε μικρές μονάδες ή στα σπίτια τους, καθαρίζοντας τα πιπεράκια που καλλιεργούνται στη Λίμνη και στα γύρω χωριά, όπως οι κυρίες μας εδώ στο αγρόκτημα «Ελύμνια Γη» του βιοκαλλιεργητή Λουκά Τσαμπάνη, εξασφαλίζοντας ένα αξιοπρεπές εισόδημα. Ανάρπαστα έχουν γίνει αυτά τα πιπεράκια στις δύο μεγάλες μονάδες της κοντινής Στροφιλιάς, όπου τα γεμίζουν με τυράκια και άλλες λιχουδιές, τα συσκευάζουν και τα στέλνουν σε όλο το πλανήτη.
Φωτογραφία: Μιχάλης Παππάς
5 «Δεν το βάζουμε κάτω, πρέπει να κοιτάμε το αύριο»
Ο πάγκος με τα μποστανικά και τα φρούτα της νεαρής αγρότισσας Κικής Μαρκοπούλου στον κεντρικό δρόμο που διασχίζει τη Βόρεια Εύβοια, στο ύψος της Κηρίνθου, με μια κατάμαυρη, καμένη πλαγιά πίσω του. Η Κική είναι μια τοπική παραγωγός που, ευτυχώς, δεν έπαθε ζημιές από τις φωτιές, λίγα εγκαύματα στα φυτά της μόνο, όπως λέει. Δεν συνέβη όμως το ίδιο με πολλούς συναδέλφους της που έχασαν καλλιέργειες, κυρίως με ελιές ή ακόμη και τα ίδια τους τα σπίτια. «Για να μπορώ να κάθομαι σε αυτόν τον πάγκο και να εξυπηρετώ τους πελάτες μου, δεν βλέπω πια το καμένο, έχω κρατήσει στο μυαλό μου την παλιά εικόνα. Για μένα είναι όλα πράσινα και ανθισμένα εκεί, αλλιώς δεν μπορώ να δουλέψω. Πρέπει όμως να συνεχίσουμε, πρέπει να κοιτάμε το αύριο. Δεν το βάζουμε κάτω, είμαστε μαθημένοι από καταστροφές. Αν έχουμε δίπλα μας τον κόσμο που προσπαθεί να μας βοηθήσει, δεν φοβόμαστε τίποτα. Είμαι αισιόδοξη».
Φωτογραφία: Μιχάλης Παππάς
6 Τηγανοκούλουρα: το σνάκ των παιδιών
Την εποχή που δεν υπήρχαν τα παιδικά σνακ και οι έτοιμες λιχουδιές, τα πιτσιρίκια στα Γιάλτρα αλλά και αλλού στη Βόρεια Εύβοια είχαν τα τηγανοκούλουρα. Μακρουλές, αφράτες τηγανίτες που έφτιαχναν οι μανάδες τους από το ζυμάρι του ψωμιού. Τα τηγάνιζαν και τα έδιναν στα παιδιά περιχυμένα με πετιμέζι. Η Καίτη Μανωλοπούλου, μαγείρισσα στην ταβέρνα Αριστέα στα Γιάλτρα, μας είπε ότι πιο νόστιμα και κρουστά ήταν τα παλιά, με την προζυμένια ζύμη. Σήμερα τα φτιάχνουν με απλό σταρένιο αλεύρι. Σπουδαίος αμπελότοπος η Βόρεια Εύβοια, και τα προϊόντα του σταφυλιού όπως το πετιμέζι έδιναν απλές αλλά εκλεκτές λιχουδιές. Σε αυτό έβραζαν κυδώνι για γλυκό κουταλιού, έφτιαχναν ρετσέλια αλλά και ραβανί, μια αφράτη εκδοχή χωρίς σιρόπι, που στη γεύση θυμίζει μουστοκούλουρο.
Φωτογραφία: Αλέξανδρος Αντωνιάδης
