*του Νίκου Βατόπουλου
Η σημασία, ο συμβολισμός, η ιερότητα της στεγασμένης αγοράς και της Βαρβακείου.
Τα σπλάχνα της Αθήνας είναι η Αγορά της. Όχι γιατί είναι το πιο παλιό κομμάτι της. Υπάρχουν πολλά άλλα που είναι παλαιότερα και ωραιότερα. Αλλά η Δημοτική Αγορά είναι το ήπαρ της πόλεως. Από εκεί φιλτράρονται όλες οι φλέβες που αιμοδοτούν την Αθήνα με ψάρια και με κρέας, με χίλια δυο που δίνουν στην οδό Αθηνάς το ιδιαίτερο εκείνο άρωμα, εκείνη τη λεβαντίνικη στάμπα, που έχει ποτίσει την ίδια τη γη. Η Αγορά της Αθήνας είναι κάτι σαν ένας καθεδρικός ναός σε μια ευρωπαϊκή πόλη του Μεσαίωνα, εκεί όπου η Εκκλησία, η Δικαιοσύνη και η Διοίκηση έδιναν τον θεσμικό τόνο. Στην οδό Αθηνάς, όλα αυτά συναιρούνται στη Δημοτική Αγορά της.
Ο συμβολισμός της Αγοράς σε ένα τόσο νευραλγικό σημείο της πόλης τής προσδίδει μια ιερότητα οξύμωρη. Μέσα στις στοές της, απέναντι από την παραδοσιακή λαχαναγορά της Βαρβακείου, εκεί όπου έως το 1956 έστεκε το κατεστραμμένο στα Δεκεμβριανά νεοκλασικό μέγαρο του Βαρβακείου, διασώζεται ένας κόσμος ολόκληρος. Εκεί νιώθει κανείς την υβριδική ταυτότητα της Αθήνας μέσα στους δαιδάλους της κουλτούρας της τροφής, εκεί όπου αντηχούν ήχοι αρχέγονοι.
Η οδός Αθηνάς έχει αυτόν τον «ναό» του 19ου αιώνα που χτίστηκε ως ένα βήμα ανόδου και νεωτερικότητας. Εγκαινιάστηκε το 1886 και απέναντι – μπροστά στο Βαρβάκειο Λύκειο– στήθηκαν και παραπήγματα για φρούτα και λαχανικά. Δεν τα αγόραζαν όλοι, γιατί, όπως λέει η αρχιτέκτων και ερευνήτρια της Αθήνας Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη, «μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα, οι Αθηναίοι προμηθεύονταν τα λαχανικά τους από τα περιβόλια τους και αγόραζαν μόνο κρέας και ψάρι».
Η Δημοτική Αγορά, που κακώς συγχέεται με τη Βαρβάκειο που είναι απέναντι (και δανείστηκε το όνομά της από το χαμένο κτίριο του Βαρβακείου Λυκείου), χτίστηκε ως μια στεγασμένη αγορά κατά το δυτικό πρότυπο. Άλλοτε είχε χαρακτηριστικό πυργίσκο που έφερε ρολόι. Η σηματοδότηση του χρόνου στον δημόσιο χώρο είναι η απαρχή των νεότερων χρόνων στη Δύση. Όταν μπήκε το πρώτο δημόσιο ρολόι, άρχισε η ορθολογική κατάτμηση του χρόνου ως στοιχείου οργάνωσης της καθημερινότητας.
Στην οδό Αθηνάς επιζεί η σκιά του παλιού κόσμου. Εμμένει να ορίζει το ύφος του δρόμου και τον μέγα μικρόκοσμο της Αγοράς, που δεν έχει σαφή όρια. Όταν αυτά ορίζονται, τείνουν να απωθούνται και να διαστέλλονται. Η Αγορά έχει νόμους, συχνά αφανείς. Μαζί με το Μοναστηράκι, είναι από τα λίγα σημεία της Αθήνας όπου μπορεί κανείς να πλησιάσει κάπως την ατμόσφαιρα δρόμου του 19ου αιώνα ή των αρχών του 20ού αιώνα, μακριά από την προθήκη των αστών.
* Ο Νίκος Βατόπουλος είναι γνωστός αθηναιογράφος και δημοσιογράφος στην εφημερίδα «Η Καθημερινή».
Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στον Γαστρονόμο Μαρτίου, τεύχος 167.
