Πριν από 12.000 χρόνια, ψηλά χαμηλά, ο άνθρωπος «αποφάσισε» να καλλιεργήσει τη γη και να κατακτήσει την αυτάρκεια της τροφής του σε μικρά οικογενειακά αγροκτήματα. Με οργάνωση αξιοζήλευτη, ήρθε το περίσσευμα, ήρθε και το εμπόριο με τις μεταφορές, ήρθε ευμάρεια για λίγους και πολλούς, ήρθε πολύ αίμα, ήρθε και η διατροφική επάρκεια, ως άλλο μέτρο του ανθρώπινου πολιτισμού, που αντιφεγγίζει κατά πολύ τα πληθυσμιακά μας όρια.
Η γεωργία* είναι αυτή που ψηλά χαμηλά καθορίζει τον αριθμό των ανθρώπων που μπορούν να ανασάνουν πάνω στον πλανήτη. Το ποιοι θα είναι αυτοί και που θα κατοικούν είναι εκτός άμεσου πεδίου δράσης της. Οι γεωργοί γεμίζουν τις αποθήκες τους και στη συνέχεια τις αδειάζουν για να έρθει η καινούργια σοδειά. Έτσι ζουν. Λίγοι από αυτούς ζουν σήμερα με αυτάρκεια διατροφική. Επάρκεια βιώνουν και εκείνοι. Θέμα απόφασης όμως και όχι δυνατότητας.
Το «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» είναι η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αγροτική πολιτική της επόμενης δεκαετίας στην ΕΕ. Η πρόταση βρίσκεται στον πυρήνα της Πράσινης Συμφωνίας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, με το βλέμμα στην ποιοτική και δίκαια διατροφική επάρκεια των πολιτών της Ένωσης. Γενναία μείωση των αγροχημικών, γενναία αύξηση της βιολογικής γεωργίας, αντιμετώπιση των ανθρωπονόσων μέσω της υγιεινής διατροφής, μείωσης της σπατάλης φαγητού, διαφύλαξη της βιοποικιλότητας, εισαγωγές ποιοτικών και ασφαλών προϊόντων αλλά και «ελέγχου» των εργασιακών συνθηκών παραγωγής τους, αποφυγή διάθεσης προϊόντων που συνδέονται με την αποψίλωση και υποβάθμιση των δασών, καταπολέμηση της παράνομης αλιείας, φαγητό για όλους… αειφορία. Χαίρομαι που ζω στην Ευρώπη. Πριν από 12.000 χρόνια, ψηλά χαμηλά, ο τόπος, τα εργαλεία και ο καιρός καθόριζαν τη διατροφική καθημερινότητα των ανθρώπων.
Σήμερα, η κακοποιημένη γεωργική γη, η τεχνολογία (το παντοδύναμο χρυσό χέρι της επιστήμης) και ο καιρός καθορίζουν τη διατροφική καθημερινότητά μας. Επτά δις φτάσαμε, παρόλο που κάτι λιγότερο από ένα δις κοιμάται νηστικό και εννιά εκατομμύρια ψυχές πεθαίνουν ετησίως από πείνα. Το ένα τρίτο από αυτούς τους θανάτους αφορούν παιδιά. Το ένα τρίτο της γεωργικής παραγωγής χάνεται από το αγρόκτημα στο πιάτο μας. Το ξαναδιάβασα και ανατρίχιασα, αλλά στα ανθρωπογενή προβλήματα υπάρχουν πάντα ανθρώπινες λύσεις.
Πριν από 12.000 χρόνια, ψηλά χαμηλά, απ’ την καλλιεργημένη γη στο στόμα ήταν η διαδρομή της τροφής μας. Από την καλλιεργημένη γη στο στόμα είναι και σήμερα, με μια μεσοστάθμευση στα τραπέζια μας … για να κρυώσει το φαγητό και να πιάσουμε θέση. Τα τελευταία χρόνια η γεωργία μακραίνει από τους πολλούς που σχεδόν πάντα σέρνουν και τους περισσότερους. Πώς αλλιώς να γίνει όμως, όταν ακόμη και οι καλύτερες προβλέψεις ως προς την πορεία της κλιματικής αλλαγής δείχνουν ότι, μόνο το ένα τρίτο των ανθρώπων θα μπορεί να καλύψει τις διατροφικές ανάγκες σε έξι βασικά αγαθά σε απόσταση καλλιέργειας μέχρι 100 χλμ. Οι υπόλοιποι μακρύτερα έως και πολύ μακριά. Κάποιοι μπορεί και στα όρια της επάρκειας… τόσο μακριά.
Χαίρομαι που ζω και γεωργώ στην Ευρώπη. Το «Από το αγρόκτημα στο πιάτο» είναι προς το παρόν ένα επαναστατικό ευρωπαϊκό κείμενο που προσπαθεί να καθορίσει την πορεία της τρίτης γεωργικής επανάστασης, έχοντας σαν στόχο μια αειφόρο επάρκεια τροφής. Θα πρέπει βέβαια να ευρωψηφιστεί και να γίνει πράξη. Θα πρέπει να κριθεί και να αγκαλιαστεί από τους γεωργούς που δυσκολεύονται με την αλλαγή των εποχών. Θα πρέπει να αναστοχαστεί από τους ξοδευτές που πληρώνουν τροφή στους γεωργούς και φόρους στη γεωργία. Θα πρέπει να αντισταθεί στην πίεση των λογιών λογιών λόμπι που τριγυρίζουν σαν τις μέλισσες γύρω απ’ το μέλι (σπόροι, μηχανήματα, αγροχημικά, μεταποίηση, ράφι…). Οι γεωργοί δεν έχουν λόμπι. Αν είχαν πάντως, θα απαρτίζονταν από αυτούς που τρώνε. Από κανένα άλλο.
Αν το Farm to fork εξαντλήσει τους στόχους του στα επόμενα δέκα χρόνια, τότε το επόμενο βήμα θα είναι πιο εύκολο και πιο εντυπωσιακό για τη ζωή μας. Είναι μια μεγάλη στιγμή που δεν πρέπει να σπαταληθεί. Η γνώση, ο σχεδιασμός και το διατροφικό όραμα θα μπουν στο τσουκάλι του μέλλοντος, και από κει θα σερβίρουμε στα παιδιά και στα εγγόνια μας. Να μοιραστούμε, για να σμίξουμε. Κάποιοι θα παράγουν, κάποιοι θα ελέγχουν, και όλοι μαζί θα απολαμβάνουμε ποιοτικό και επαρκές φαγητό.
- Το Farm to fork αποδόθηκε στα ελληνικά: Από το αγρόκτημα στο πιάτο. Ολόκληρη η πρόταση στο: https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/european-green-deal/actions-being-taken-eu/farm-fork_el
- ** Η γεωργία αντιμετωπίζεται στο κείμενο ως πρωτογενής παραγωγή: κτηνοτροφία, μελισσοκομία, αλιεία, δενδροκομία.
