Στα οινοποιεία της Αττικής: Ένας αμπελώνας που βρέχεται από τρεις θάλασσες

Σε απόσταση αναπνοής από την Αθήνα απλώνεται ο αττικός αμπελώνας, από τους παλαιότερους της Ελλάδας. Βρέχεται από τις θάλασσες του Σαρωνικού, του Κορινθιακού και του Νότιου Ευβοϊκού και προστατεύεται από τους ορεινούς όγκους της Πάρνηθας, των Γερανείων και του Κιθαιρώνα. Ο μύθος λέει ότι ο Διόνυσος επέλεξε την περιοχή για να εγκατασταθεί και να διδάξει την αμπελουργία στους κατοίκους. Απόδειξη της επιρροής του, το θέατρο του Διονύσου στη σκιά του Παρθενώνα. Κι επιπλέον, υπήρχαν τα Ανθεστήρια, μια μεγάλη γιορτή που πιθανόν πήρε το όνομά της από τα ανθικά αρώματα των κρασιών της Αττικής. Γινόταν κάθε Φεβρουάριο, την εποχή που άνοιγαν τα πιθάρια με τα νέα κρασιά, ενώ τον Μάρτιο γίνονταν τα Διονύσια για το καλωσόρισμα της άνοιξης των αμπελώνων. Στην ιστορική πορεία ο αττικός αμπελώνας ακολούθησε την ανάπτυξη του αθηναϊκού κράτους, επιβίωσε ανά τους αιώνες για να γνωρίσει στις μέρες μας την πλήρη δικαίωση.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΟ ιστορικός αμπελώνας του Μυλοποτάμου

Οι πρώτοι οραματιστές οινοποιοί

«Η αμπελοκαλλιέργεια στην αττική γη παρουσίαζε εξαιρετικές δυνατότητες και έξυπνοι επιχειρηματίες το αναγνώρισαν από νωρίς. Το 1855 ο Δημήτριος Βούλγαρης ίδρυσε πρότυπο οινοποιείο με δύο γαλλικά πιεστήρια, επανδρωμένο με δύο Γάλλους τεχνικούς. Στόχος του, να βγάλει κρασιά πρώτης ποιότητας αλλά και σαμπάνια», μας πληροφορεί η Ένωση Οινοπαραγωγών Αμπελώνα Αττικής. Ακολούθησε ο Γεωργαντάς με εξαγωγές στην Αγγλία, ο Κασαβέτης, ο Σόλων και το 1875 ο Καμπάς, που έφθασε την παραγωγή του αττικού οίνου σε υψηλά επίπεδα.

Στα τέλη του 19ου αιώνα, η αύξηση του αστικού πληθυσμού έφερε μεγαλύτερη ζήτηση. Από τη δεκαετία του 1880 οι σιδηρόδρομοι διέθεταν ειδικά βαγόνια κάθε Σεπτέμβρη για τη μεταφορά του μούστου στην Αθήνα, για να γίνει κρασί στα μικρά οινοποιεία και στα καπηλειά της πόλης. Η φυλλοξήρα, όμως, και οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι έφεραν μεγάλες απώλειες.

Από το 1960 ξεκινά η ανασύσταση των αμπελώνων και οι σταδιακές επενδύσεις. Σήμερα, παρά τις τεράστιες απαλλοτριώσεις για την κατασκευή του αεροδρομίου «Ελευθέριος Βενιζέλος» και της Αττικής Οδού, παραμένει ο μεγαλύτερος αμπελώνας της Ελλάδας, με 65.000 στρέμματα. Πολλές ποικιλίες δίνουν αξιόλογα κρασιά (Μαλαγουζιά, Ασύρτικο, Ροδίτης, Αγιωργίτικο, Μανδηλαριά), καθώς και πολλές διεθνείς. Όμως το Σαββατιανό κρατάει τα σκήπτρα της καλλιέργειας.

Σαββατιανό, ο πρίγκιπας

Το Σαββατιανό προσαρμόζεται άριστα στην τοπογραφία και στο αττικό κλίμα χάρη στη μεγάλη ανθεκτικότητά του στην ξηρασία, αλλά και στον τρόπο καλλιέργειάς του, σε πυκνά φυτεμένους αμπελώνες με διαμόρφωση σε κύπελλα. Για δεκαετίες πρωταγωνιστούσε στις ελληνικές οινοποιήσεις μέχρι να κάνουν την εμφάνισή τους πιο αρωματικές ποικιλίες, ελληνικές και διεθνείς, οπότε άρχισε να διολισθαίνει στην παρακμή, υποκύπτοντας σε μεγάλες στρεμματικές αποδόσεις και συμμετέχοντας σε κακές ρετσίνες. Μέχρι που μια χούφτα παραγωγών αποφάσισε να αποδείξει τη σημασία της αρχαίας ποικιλίας και τη δυναμική του μεσογείτικου αμπελώνα. Διάλεξαν τα καλύτερα αμπελοτόπια, περιόρισαν τις αποδόσεις στο ένα τρίτο, εκμεταλλεύτηκαν την τεχνολογία και ξαναέδωσαν στην κακοποιημένη ποικιλία το κύρος που της αξίζει. Γιατί το Σαββατιανό, άμα καλλιεργηθεί με φροντίδα και γνώση, τρυγηθεί την κατάλληλη στιγμή και οινοποιηθεί σωστά, εξασφαλίζει καλή οξύτητα, φρεσκάδα, αρωματικό χαρακτήρα, πολυπλοκότητα και διάρκεια. Έτσι το Σαββατιανό ξαναβγαίνει στη σκηνή, φρέσκο, λαμπερό, με αρώματα ροδάκινων και αγιοκλήματος, φρεσκοθερισμένου σιταριού και άγουρου αχλαδιού. Εύγευστο, ελαφρύ, κρεμώδες και ισορροπημένο, είναι ένα εξαιρετικό κρασί φαγητού, αν σερβιριστεί στους 10°C. Ένα οινικό πασπαρτού!

Ρετσίνα, η Αττική

Η ρετσίνα είναι ένας καθαρά ελληνικός τύπος κρασιού που δικαίως ονομάζεται –βάσει του Κοινοτικού νομοθετήματος κρασί με «Ονομασία Κατά Παράδοση» και είναι παραδοσιακά το κρασί του αττικού αμπελώνα. Ήταν νομοτελειακό κάποια στιγμή στην Αττική το πευκοδάσος να συναντηθεί με τον γειτονικό αμπελώνα. Αυτό συνέβη πιθανόν τυχαία κάπου 4.000 χρόνια πίσω. Όμως η χρήση του ρετσινιού ήταν η πρώτη συνειδητή παρέμβαση του ανθρώπου στη διαδικασία της μαγικής μετάλλαξης του χυμού των σταφυλιών στον περιούσιο οίνο. Στην αρχή, το ρετσίνι, λόγω των φυσικών αντισηπτικών και συντηρητικών του ιδιοτήτων, επιλέχθηκε για να σφραγίσει τα δοχεία φύλαξης του κρασιού. Ίσως και να χρησιμοποιήθηκε για να στεγανοποιήσει τους πορώδεις αμφορείς. Η ιδιαίτερη γεύση που αποκτούσε έτσι το κρασί άρχισε να έχει οπαδούς που αυξάνονται στο πέρασμα των αιώνων. Πολύ αργότερα βρίσκουμε το ρετσίνι να χρησιμοποιείται σαν βελτιωτικό του κρασιού.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΟ Κρητικός αμπελώνας σε συνεχή άνοδο

Ακόμα και σπασμένα κουκουνάρια έριχναν στα πιθάρια! Σε μαρτυρίες από τον περασμένο αιώνα καταγράφονται βαρέλια από πεύκο και σημειώνονται η πιπεράτη γεύση, το χαρακτηριστικό διοξείδιο του άνθρακα στο στόμα και η κοκκώδης επίγευση. Χαρακτηριστικά που στην πορεία των χρόνων αρχίζουν να χάνονται και το ρετσίνι να προστίθεται στα κρασιά μόνο για να καλύψει τα ελαττώματά τους. Έτσι, ξεκινάει ο ποιοτικός κατήφορος της ρετσίνας. Και ενώ θα έπρεπε να είναι η πρέσβειρα της Ελλάδας με τη μοναδικότητα της γεύσης της, γίνεται ο κυματοθραύστης που πάνω του σκοντάφτουν οι πρώτες καλές αρετσίνωτες προσπάθειες του νέου ελληνικού αμπελώνα. Όμως το ελληνικό κρασί άλλαξε το σκηνικό και η ρετσίνα ακολούθησε. Διορατικοί παραγωγοί, με πρωταγωνιστές τους παραγωγούς του αττικού αμπελώνα, πειραματίστηκαν, τόλμησαν και πέτυχαν να παραγάγουν εξαιρετικά κρασιά.

Στα οινοποιεία της Αττικής

Τριάντα επτά οινοποιεία είναι τα μέλη της δραστήριας Ένωσης Οινοπαραγωγών Αμπελώνα Αττικής. Επισκεφθήκαμε μερικά, δοκιμάσαμε κρασιά και σας καλούμε να ακολουθήσετε το παράδειγμά μας:

Μακριά από τη γενέτειρα Δράμα ο Κώστας Λαζαρίδης ίδρυσε το Κτήμα Οινότρια Γη, ένα μικρό, σύγχρονο οινοποιείο με ιδιόκτητους αμπελώνες. Στα 10.500 τ.μ. επισκεφθείτε το Μουσείο Οίνου Κώστα Λαζαρίδη και δοκιμάστε το Οινότρια Γη Cabernet Sauvignon Αγιωργίτικο.

1980. Δύο φίλοι ηλεκτρολόγοι μηχανικοί, ο Γιάννης Μαλτέζος και ο Αχιλλέας Λαμψίδης, αποφασίζουν να γίνουν αμπελουργοί και οινοποιοί. Έτσι γεννιέται η Στροφιλιά. Δοκιμάστε οπωσδήποτε το Πέρασμα Σαββατιανό.

Το Κτήμα Μάτσα είναι ένας ιστορικός αμπελώνας 122 στρεμμάτων που καλλιεργείται από τα τέλη του 19ου αιώνα, σήμερα με τη συνεργασία της εταιρείας Μπουτάρη. Δοκιμάστε τη Μαλαγουζιά τους.

«Ο ρητινίτης οίνος δεν ανήκει στις αναμνήσεις μας, θα ανήκει όμως στις εμπειρίες μας», λένε στο Οινοποιείο Μάρκου και μας σερβίρουν Σχινόπευκο, μια έξοχη ρετσίνα.

Στο Κτήμα Βασιλείου ο πρωτοπόρος στην ανανέωση του αττικού αμπελώνα Γιώργος Βασιλείου μάς σερβίρει Αμπελώνες με το κλασικό χαρμάνι Σαββατιανού-Ροδίτη.

Στο σύγχρονο οινοποιείο του Μαρκόπουλου ο Βασίλης Παπαγιαννάκος έφερε την άνοιξη με το πρώτο λάλημα του αλέκτορα. Κοκοράκι λοιπόν Σαββατιανό Παλιά Κλήματα, που αγαπήσαμε και αγαπάμε.

Στο Κτήμα Κοκοτού στη Σταμάτα δοκιμάζουμε ένα Σαββατιανό με την κομψότητα και τη φινέτσα της Αν Κοκοτού, που δημιούργησε εδώ έναν οινοτουριστικό παράδεισο.

Με επιφάνεια 28 στρεμμάτων, 135 άτομα, 4 γραμμές εμφιάλωσης και αποθηκευτικους χώρους 6.000 τ.μ., τα Ελληνικά Κελλάρια GWC δεν θυμίζουν σε τίποτα το μικρό οινοποιείο των αρχών της δεκαετίας του 1960.

Ξεκινώντας στις αρχές του 1950 από το οικογενειακό πατητήρι, το οινοποιείο της οικογένειας Γεωργίου Λαφαζάνη στη Μαγούλα στεγάζει στις μέρες μας όλο τον απαραίτητο εξοπλισμό για την παραγωγή ποιοτικών κρασιών.

Πιείτε και αυτά!

• Σαββατιανό Yellow bio της Οινοποιίας Νικολού. Ιδιαίτερο, πολύπλοκο, για νέες οινικές περιπέτειες.
• Pine Forest, φοβερή ρετσίνα από Ασύρτικο από τις πλαγιές του Κιθαιρώνα, από την οικογένεια Γκίκα.
• Syrah των αδελφών Λύτρα.
• Σαββατιανό Αναστασίας Φράγκου.
• Mylonas rosé Μαλαγουζιά-Μανδηλαριά, λαμπερό και αρωματικό.
• Άωτον Σαββατιανό, γιατί γίνεται όλο και καλύτερο.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΑνακαλύπτουμε τον άγνωστο αμπελώνα της Κέρκυρας