Με τον Τάσο Νούσια γιορτάσαμε και διαλογιστήκαμε στο Merceri

Δεν περίμενα ποτέ ότι θα βγω με έναν γνωστό ηθοποιό για συνέντευξη και θα διαλογιστούμε στο τέλος της χρονιάς. Θα μου πεις, τέλος της χρονιάς είναι, ο διαλογισμός και ο απολογισμός είναι στο πρόγραμμα. Ισχύει. Λίγο πριν εκπνεύσει, λοιπόν, το 2022 βγήκα με τον Τάσο Νούσια και τη σύζυγό του Μαρλέν Καμίνσκι και συζητήσαμε για την τέχνη και το πώς αυτή σχετίζεται με το φαγητό.

Η έξοδός μας έγινε στο εστιατόριο Merceri, στο Θησείο, κοντά στο Μουσείο Ηρακλειδών, που προτείνεται και από τον οδηγό Michelin ως «ένα φιλόξενο μπιστρό, που λειτουργούν δύο γυναίκες σεφ, η Μελίνα Χωματά κι η Μαρία Ντιούδη, με πολυετή εμπειρία σε πολυτελή ξενοδοχεία της Σαντορίνης». Εδώ, λέει ο οδηγός, οι δύο σεφ δείχνουν το ταλέντο τους μέσα από μοντέρνα πιάτα, με διεθνή ματιά, που βασίζονται σε κλασικές ελληνικές συνταγές. Πράγματι, ό,τι δοκιμάσαμε ήταν φτιαγμένο με ωραία υλικά, είχε έμπνευση και νοστιμιά. Είναι ένα από τα αγαπημένα εστιατόρια του ζευγαριού, ένα εστιατόριο που, όπως μου είπε αργότερα ο Νούσιας, τον έκανε να νιώσει ηδονή μέσα από το φαγητό. «Η πρώτη φορά που βίωσα κάτι παρόμοιο ήταν το 2000, όταν ένας φίλος με πήγε στην Κηφισιά, σε ένα εστιατόριο που φιλοξενούσε έναν Γάλλο σεφ για μια εβδομάδα. Εγώ τότε δεν ήξερα. Μαγείρευα παραδοσιακά φαγητά και δεν ήθελα καν να πάω. Του λέω, δεν τα μπορώ τα περίεργα, τέλος πάντων, με πείθει και πάω μαζι του. Τότε ήταν η πρώτη αποκάλυψη. Κάθε μπουκιά ήταν και μια έκρηξη! Η επόμενη αποκάλυψη, παρότι μεσολάβησαν 20 χρόνια από τότε και βάλε, ήταν εδώ. Στο φαγητό αυτών των δύο κοριτσιών, της Μαρίας και της Μελίνας, ένιωσα ξανά την ηδονή μέσα από το φαγητό. Όταν το φαγητό παύει να είναι μόνο επιβίωση και γίνεται γαστρονομικό, φτάνει στα όρια της τέχνης. Όταν αυτός που μαγειρεύει ξέρει τι ποιεί, χτυπάει πολύ πρωτόλια ένστικτα».

Ο Τάσος μεγάλωσε στα Γιάννενα, για την ακρίβεια στο Ροδοτόπι Ιωαννίνων, 11 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης, μεγάλο ορεινό χωριό της περιοχής. Μεγάλωσε κοντά στη γιαγιά του τη μοιρολογίστρα, όπως τη λέει, που ήταν γεννημένη το 1903. «Η γιαγιά έφτιαχνε συνέχεια πίτες. Τότε δεν υπήρχαν φύλλα τυποποιημένα ούτε κατά διάνοια. Άνοιγε το φύλλο με το χέρι. Τη θυμάμαι σαν τώρα. Εγώ έτρωγα ωμό το ζυμάρι, μου αρεσε πολύ. Τό ‘ζησα όλο αυτό σε πρώτο χρόνο. Το βασίλειο της πίτας είναι στην Ήπειρο. Κάναμε τα πάντα πίτα. Μακαρονόπιτες, κοτόπιτες, οφτόπιτες, τεμπελόπιτα, που φτιάχνει κι η κόρη μου. Τι είναι η τεμπελόπιτα; Mίa λεπτή, χωρίς φύλλο, πίτα μόνο με αλεύρι, τυρί, αυγό, γιαούρτι και λάδι». Η κόρη του Τάσου και της Μαρλέν την ίδια μέρα είχε γενέθλια και γινόταν 14. Πέρασε από το τραπέζι μας κάποια στιγμή μαζί με την εφηβική της σπιρτάδα και την ορμή που χαρακτηρίζει τους νέους. Ίδια η μάνα της, λέω δυνατά και σπεύδει ο πατέρας της να βάλει τα πράγματα στη θέση τους. «Ιωάννα τι έχεις πάρει από εμένα;», τη ρωτά. «Την ψυχή!», απαντά εκείνη δυνατά με τόλμη, λες κι ήταν συνεννοημένοι.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΈνα βράδυ με τον Νίκο Ψαρρά κάναμε «Βεγγέρα στη Σμύρνη» Πάμε πίσω στη γιαγιά τη μοιρολογίστρα: «Δεν μίλαγε πολύ η γιαγιά, κανείς τους δεν μίλαγε τότε. Κι άκουγες τη ζωή τους όλη στον θάνατο. Μαντήλια μαύρα, μαυροφορεμένες στη σειρά και τα μοιρολόγια… σαν τα ομηρικά έπη. Εκεί καταλάβαινες όλο το νήμα της ζωής του ανθρώπου που έφευγε…», θυμάται. Η ζωή κάνει κύκλους κι οι άνθρωποι έρχονται και φεύγουν μέσα σε αυτήν, αναλογιζόμαστε. «Είχα έναν αδελφό, τον έχασα το ’99 και έναν πατέρα που έχασα το 2008, όταν γεννήθηκε η Ιωάννα. Έφυγε ο πατέρας, ήρθε η κόρη. Έγινε αλλαγή σκυτάλης. Μου ανακοινώθηκαν και τα δυο σχεδόν ταυτόχρονα. Οτι ο πατέρας ήταν άρρωστος και ότι η Μαρλέν ήταν έγκυος. Τι χαρμολύπη ήταν αυτή; Δεν ήταν τίποτα ακόμα βέβαιο τότε αλλά η διαίσθηση με είχε κατακλύσει. Είχα έναν πρώιμο θάνατο και μια πρώιμη γέννα. Σκέψεις πνευματικές, που διαισθάνεσαι ότι έτσι θα γίνουν, είναι θέσφατο. Αυτά είναι τα πνευματικά μας σημάδια».

Καταλαβαίνω ότι ο Τάσος φιλοσοφεί τη ζωή και μου κεντρίζει ακόμα περισσότερο το ενδιαφέρον να τον γνωρίσω. Δίνει μεγαλη σημασία στο πνευματικό μονοπάτι. Τι κάνει ο ίδιος για να είναι ευτυχισμένος; Ποιο είναι για εκείνον το νήμα της ζωής; «Προσπαθώ να είμαι ρυθμικά σωστά, να πηγαίνω με τον ρυθμό. Συμβαίνει αυτό τώρα και συμβαίνει για έναν λόγο. Άρα δεν πρέπει ν’ αντισταθείς. Με τα χρόνια αυτό είναι αποκαλυπτικό. Μπορεί να έχεις τσακιστεί ας πούμε στην κόντρα, αλλά πέρα από αυτό, τι ταμείο είναι η ζωή; Μια συνεχής ενδοσκόπηση είναι. Τι θα παραδώσω όταν φύγω κι εγώ; Να σταθώ σε δυο ανθρώπους, να μου σταθούν άλλοι δυο, να κάνουμε ένα γλέντι, να κλάψουμε γιατί μας ήρθε πόνος κατάφορος, να μοιρολογήσουμε…». Νά σου πάλι το μοιρολόι. Το χουν εκεί στην Ήπειρο. Γι’ αυτό πήγε και μετακόμισε στην Κόνιτσα ο Κρίστοφερ Κινγκ, που τον πολιτογράφησαν Έλληνα, επειδή αφιέρωσε τη ζωή του, στην έρευνα του ηπειρώτικου μοιρολογιού. Ένα θεσπέσιο πιάτο ζυμαρικών κόβει το μοιρολόι στη μέση.

Τη μάνα του την έχει. Πότε έρχεται στην Αθήνα και ξεχειμωνιάζει, πότε πάει αυτός στα Γιάννενα και τη βλέπει. Φιλόλογος ήταν και τον περιποιείται, όπως όλες οι μανάδες, με τα φαγητά της: «Η μάνα φτιάχνει εξαιρετικό κουνέλι, με ξύδι. Βάζει μέσα και καρύδια τριμμένα. Αλλά και κοτόπουλο χωριάτικο με πατάτες να φας από τη μάνα μου, ή μοσχαράκι με μανέστρα θα τρελαθείς. Όχι γιουβέτσι, κάτι ανάμεσα σε κοκκινιστό και γιουβέτσι. Εμάς είναι στεγνά τα φαγητά, έχουν ντομάτα, αλλά είναι και στεγνά. Και το λίπος στο κρέας τόσο όσο. Θέλει και το λίπος του το φαγητό λόγω κρύου και υψομέτρου. Όλα συνδέονται με την τοποθεσία και με το περιβάλλον».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΜε τη Βίκυ Βολιώτη στο Γη φάγαμε vegan και μιλήσαμε για τον πλανήτη Ο ίδιος άραγε στο σπίτι μαγειρεύει; «Φακές και φασολάκια», πετάγεται η Μαρλέν. «Οι φακές οι δικές μου δεν παίζονται», συμπληρώνει εκείνος. «Βάζω σκόρδο, λάδι και κρεμμύδι, δάφνη, ρίγανη και ξύδι. Αλλά το πότε θα ξαναβάλεις το ξύδι, πότε θα βάλεις και λίγο ντοματοπελτέ και πότε θα το σβήσεις το φαî θέλει κι αυτό την τέχνη του. Κάνω τη συνταγή του φίλου μου του Κώστα, που ήταν συγκάτοικός μου στη Θεσσαλονίκη και ήταν μάγειρας στον στρατό. Εφυγε πρόωρα κι αυτός -να ναι αναπαυμένος εκεί που είναι- και τον μνημονεύω κάθε φορά που τις φτιάχνω».

«Ζωή, θάνατος, φιλία, χωρισμοί, όλα εμπεριέχουν και το φαγητό», θα μου πει στη συνέχεια. «Όλα είναι γύρω από το φαî και τον έρωτα. Και όλα εδράζονται στην ίδια περιοχή: στομάχι, υπογάστριο, εδώ σκιρτάει ο έρωτας, εδώ σκιρτάει το φαî, εδώ σκιρτάει το μίσος κι η κακή πλευρά του ανθρώπου. Η γαστρονομία έχει συνδέσεις ηδονιστικές και οδυνηστικές. Η ηδονή μεταφέρεται στην οδύνη», καταλήγει. Κουνήθηκα λίγο από τη θέση μου ασυναίσθητα, αλλά με έβαλε σε σκέψεις. Η μουσική από τζαζ άλλαζε σε μπλουζ και τούμπαλιν. Ωραία υπόκρουση για την κουβέντα που κάναμε. Τα πιάτα διαδέχονταν το ένα το άλλο σαν μια ιεροτελεστία, οι γεύσεις πλημμύριζαν τις αισθήσεις μας και το κρασί γέμιζε τα ποτήρια μας.

Τη Μαρλέν τη γνώρισε στο θέατρο. Αυτό που κι οι δυο αγαπούν τους ένωσε για μια ζωή κι ας μη μίλαγε ο ένας τη γλώσσα του άλλου. Γερμανικά ο Τάσος δεν ξέρει γρι. Ούτε φυσικά κι η Μαρλέν ήξερε πριν από 15 χρόνια ελληνικά. Έχει την εξήγησή του κι αυτό, όμως: «Η γλώσσα είναι οικουμενική, δεν είναι λόκαλ. Είναι πνευματική και συναισθηματική. Με τη Μαρλέν συνεργαστήκαμε για πρώτη φορά και συνεχώς συνεργαζόμαστε. Είμαστε ζευγάρι που πορευόμαστε μαζί. Που δουλεύει και διαβιεί και γεννάει -κυριολεκτικά και μεταφορικά-, κάνουμε κάτι καλλιτεχνικά διαλείμματα μεταξύ μας, αλλά γενικά πορευόμαστε μαζί», λέει ο Τάσος. Η Μαρλέν, ηθοποιός και σκηνοθέτις, είχε έρθει με ένα πρόγραμμα ανταλλαγής ηθοποιών, όταν ζούσε στο Λονδίνο. «Μπορεί να ζούσα στο Λονδίνο τότε αλλά ήμουν έτοιμη να φύγω. Στο Λονδίνο, αν δεν είσαι από Αγγλία, πας και φεύγεις. Ήρθα στην Ελλάδα, συνεργαστήκαμε και ερωτευτήκαμε». Το καλοκαίρι έκαναν μαζί τον Φιλοκτήτη, που θέλουν να τον ταξιδέψουν στον κόσμο. Τώρα συμμετέχει κι αυτή στη σειρά που θα παίξει ο Τάσος. Ο σκηνοθέτης της σειράς θέλει όσο περισσότερους αναβάτες μπορεί και δεν βρίσκει. Η Μαρλέν αγαπά τα άλογα από μικρή και κάνει ιππασία με την Ιωάννα στην Βαρυμπόμπη για να συμπληρώσουν το καστ στη σειρά.

Ο Τάσος Νούσιας θα έρθει σαν πειρατής στις οθόνες μας σύντομα μέσα από τη σειρά «Μάγισσα» στον ΑΝΤ1. «Είμαι ένας Μανιάτης πειρατής. Ήταν υπαρκτό αυτό το πρόσωπο που παίζω, απόγονος ενός άλλου αμφιλεγόμενου πειρατή, που έδρασε εν έτει 1750. Ο δικός μου ρόλος ζει το 1818, λίγο πριν συσταθεί η Φιλική Εταιρεία και αρχίσει η Ελληνική Επανάσταση. Οι πειρατές ήταν απέναντι στον Τούρκο συνέχεια. Οι πύργοι ήταν ορόσημο αυτών των ανθρώπων, που πολεμούσαν για την αδούλωτη Μάνη. Εκεί οι άνθρωποι δεν είχαν υποταχθεί. Οι Μανιάτες πειρατές δεν ήταν πλούσιοι και δεν μπορούσαν να φτιάξουν καράβια για να πολεμήσουν τους Τούρκους. Τι έκαναν λοιπόν; Πώς έκαναν τις πειρατείες; Βάζανε λυχνάρια κάτω από τους λαιμούς των αρνιών και τ’ αμολάγανε προς την ακτή. Βλέπανε οι Τούρκοι τα μικροφάναρα ως χωριό και νόμιζαν ότι ήταν πιο μακριά, πλησίαζαν και τσακίζονταν στα βράχια. Τότε κάνανε ντου οι πειρατές και τους πολεμούσαν. Και σιγά σιγά παίρναν ολάκερα τα καράβια και έστησαν και στόλο. Δεν υπήρχε τότε ο Ισθμός. Όλα τα πλοία πέρναγαν από το Ακρωτήριο Ταίναρον. Μαζί με τις μάχες βέβαια ξεδιπλώνεται και μια ιστορία μεταξύ δύο οικογενειών που έχουν μεγάλη έχθρα μεταξύ τους, διότι στη Μάνη υπήρχαν κι οι ίντριγκες…».

Τι άλλο κάνει αυτόν τον καιρό; Κάτι που εμένα προσωπικά που λατρεύω τον Καζαντζάκη με άγγιξε και όσο σκέφτομαι τη φωνή του Νούσια, τόσο καταλαβαίνω πόσο θα του ταιριάζει η αφήγηση… «Έχω τη χαρά για πρώτη φορά να εκφωνώ, για την audio book, το “Αναφορά στον Γκρέκο” του Καζαντζάκη. Εχω φτιάξει ένα μικρό στούντιο και κάνω τις εκφωνίσεις στο σπίτι. Είναι κάτι μέρες που εκφωνώ και 3 ώρες ασταμάτητα. Με συνεπαίρνει η ζωή του Καζαντζάκη. Το τι συμβαίνει μέσα εκεί, στη μνήμη του ανθρώπου, από την Τουρκοκρατία και μετά, το πώς δούλεψε και εξελίχθηκε η Ελλάδα μες τα χρόνια, μπορείς να τη δεις μέσα από αυτό το έργο. Είναι αποκαλυπτικό. Το διαβάζω απευθείας, δεν κάνω ούτε πρόβα. Αφήνω το κείμενο να με συμπαρασύρει διαβάζοντάς το», μου λέει.

Λίγο πριν φύγουμε και αφού είχαμε μόλις γευτεί και δύο υπέροχα γλυκά, του λέω για τον χορό τον απίστευτο που κάνει σε μια διαφήμιση για νερό, δουλειά της Μαρλέν, απ’ ό,τι μου αποκάλυψε. Μου εξηγεί το κόνσεπτ, που συμβαδίζει με τα πιστεύω και των δυο: «Αυτός ο χορός έχει μια οικουμενικότητα. Δεν είναι ζεϊμπέκικο, είναι ένας κυκλικός χορός που παίζει με την έννοια της ανακύκλωσης. Είναι ο πυρήνας που συναντιόμαστε όλοι οι άνθρωποι. Θα μου πεις, ένας είναι ο πυρήνας; Πρέπει να εξισωθούν οι παραδόσεις του κόσμου; ΟΧΙ, λέω ηχηρά! Οι πυρήνες του κόσμου πρέπει να μείνουν αναλλοίωτοι. Είναι όμως ένα συνονθύλευμα. Ένας κύκλος. Σαν την εστία. Τη φωτιά στο κέντρο της καλύβας, που εκεί επάνω χόχλαζε το νερό, και από τη φωτιά ξεκίναγε το σύμπαν. Και μέχρι σήμερα έχει την έννοια του σπιτιού, της οικογένειας, γύρω από μία στρογγυλή όρχηση. Και από την όρχηση ξεκινά ο Χορός στην αρχαία τραγωδία και έτσι φτάνουμε στα Ελευσίνια μυστήρια, στα διονυσιακά, και γίνεται από ιερουργία σε πρώτο χρόνο λόγος. Εχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον το πώς χορευουν οι άνθρωποι τους παραδοσιακούς χορούς. Γιατί χορεύουν σε κύκλους; Γιατί οι κύκλοι συμβολίζουν την εστία. Η εστία έχει φαî, έχει επιβίωση, και μέσα από την επιβίωση έρχεται και η Τέχνη, και μέσα εκεί υπάρχει σύζευξη ανθρώπων που διαβιούν, επιβιώνουν μαζί, συμβιώνουν. Και πάνω εκεί στήνεται και το δράμα της οικογένειας. Δεν θα χορεψουν μόνο, θα φάνε, θα μιλήσουν, θα δακρύσουν, θα ερωτευτούν…». Η ώρα έχει πάει αργά και θέλω να κλείσω με τον έρωτα και τη συμβίωση, που είδα στα μάτια αυτών των δυο ανθρώπων. Φεύγω πιο γεμάτη απ’ ό,τι ήρθα. Πήγα μόνη και φεύγω έχοντας δυο νέους φίλους. Το καλύτερο δώρο από τη χρονιά που μας άφηνε σε λίγες μέρες λίγο πιο κουρασμένους, μεγαλύτερους, αλλά και πιο ώριμους.

Ηρακλειδών 21, Θησείο, Τ/210-34.17.511, https://merceri.gr