Ο διευθυντής του Ζωγραφείου μάς ξεναγεί στο ιστορικό σχολείο των Ρωμιών της Πόλης

Όπως άπλωνε τα χέρια του κι άνοιγε το ακορντεόν, έμοιαζε η αγκαλιά του να χωράει όλη την Πόλη. Κάποια στιγμή που το πλοιάριο του Βοσπόρου έστριψε με κατεύθυνση τον Πύργο του Γαλατά, θυμάμαι πως βρέθηκε ο κύριος Γιάννης με την πλάτη στην Αγια-Σοφιά, κι έτσι όπως οι τρούλοι της έγιναν το φόντο του, έμοιαζε το παράστημά του να θεριεύει, έγινε ο ιστός της σημαίας μας και όλα έμοιαζαν πάλι όπως παλιά. Ο διευθυντής του Ζωγραφείου Λυκείου της Κωνσταντινούπολης, Γιάννης Δεμιρτζόγλου, γεννήθηκε στο Κουσκουντζούκι του Βοσπόρου. «Ο πατέρας μου, Θεόφιλος-Φανούριος, ήταν από τους ονομαστούς σοκολατοποιούς της Κωνσταντινούπολης και η μητέρα μου, Σουλτάνα, υπήρξε δασκάλα μου και διευθύντρια της Αστικής Σχολής του Τσεγκέλκιοϊ, της οποίας υπήρξα μαθητής. Αποφοίτησα από το Ζωγράφειο Γυμνάσιο-Λύκειο και σπούδασα στο Τμήμα Θετικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Πόλης (Istanbul University). Από τα 63 μου χρόνια, τα 42 τα πέρασα στο Ζωγράφειο, έξι χρόνια μαθητής, πέντε χρόνια καθηγητής και τριάντα ένα χρόνια διευθυντής στο σχολείο στο οποίο είχα τη χαρά και την τιμή να φοιτήσω».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΕκμέκ ή λουκούμι με καϊμάκι; Όσα δοκιμάσαμε στα καλύτερα ζαχαροπλαστεία της ΚωνσταντινούποληςΤο Ζωγράφειο είναι το νεότερο από τα τρία μεγάλα σχολεία της ομογένειας κι εφέτος κλείνει 130 χρόνια λειτουργίας. Τον περασμένο Δεκέμβριο βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών για την προσφορά του στην παιδεία και στον πολιτισμό. Τα άλλα δύο είναι η Πατριαρχική Μεγάλη του Γένους Σχολή, το αρχαιότερο εν λειτουργία εκπαιδευτικό ίδρυμα του ελληνισμού, που λειτουργεί στο Φανάρι, και το Ζάππειο Λύκειο, που εδρεύει στην πλατεία Ταξίμ, δίπλα στην Αγία Τριάδα, και είναι το μόνο που έχει όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης. Τα τελευταία χρόνια λειτουργεί επίσης σχολείο στην Πρίγκιπο, καθώς και τα δύο σχολεία της Ίμβρου.

Φωτεινοί φάροι της ομογένειας

Άνθρωπος με πολυσχιδή και συνεχή δράση, αγαπητός και σεβαστός στους πάντες, ο κύριος Γιάννης κατορθώνει να κρατάει ανοικτό και ενεργό το σχολείο, διατηρώντας ζωντανή την ελληνικότητά του. Είναι συνδετικός κρίκος και ένας φιλόξενος και περιποιητικός οικοδεσπότης όχι μόνο για την ομογένεια, αλλά και για τους Ελλαδίτες που επισκέπτονται το Ζωγράφειο. Όποια πέτρα κι αν σηκώσεις, θα τον βρεις από κάτω, να εργάζεται με πατρική φροντίδα και με όλες του τις δυνάμεις για έναν και μόνο σκοπό: «να τονώσουμε το ηθικό των λίγων Ρωμιών της Πόλης, οι οποίοι το 1924 αριθμούσαν τους 230.000 και σήμερα είμαστε περίπου 2.300 άτομα». Το αποδεικνύουν οι δεκάδες δράσεις που πραγματοποιούνται με ορμητήριο το Ζωγράφειο υπό την ευθύνη του: από θεατρικές παραστάσεις και φεστιβάλ χορωδιών μέχρι εκθέσεις φωτογραφίας και διεθνές μαθητικό συνέδριο λογοτεχνίας.

«Προσπαθούμε να διατηρήσουμε τα ήθη, τα έθιμα και τη γλώσσα μας με κάθε τρόπο, γιατί αν χάσουμε τη γλώσσα μας, το μέλλον θα είναι σκοτεινό».

«Τα σχολεία μας είναι οι φωτεινοί φάροι της ομογένειας. Γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει να τα φροντίζουμε και να τα φυλάσσουμε ως κόρην οφθαλμού. Γιατί αυτά είναι που δίνουν το μήνυμα της ύπαρξής μας. Αυτά βγάζουν προς τα έξω το έμψυχο υλικό. Πληρώσαμε τις δύσκολες μέρες μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας. Εγώ αφιέρωσα τον εαυτό μου σε αυτόν τον σκοπό, να δίνουμε το μήνυμα ότι εμείς εδώ είμαστε, στον τόπο μας, και συνεχίζουμε. Γι’ αυτόν τον λόγο στις 24 Δεκεμβρίου βγαίνουμε στους δρόμους του Πέρα και λέμε τα κάλαντα και μοιράζουμε δώρα, και γι’ αυτόν τον λόγο τη Μεγάλη Παρασκευή έχουμε το έθιμο των Επτά Επιταφίων σε ακραίες κοινότητες, να ακουστεί η καμπάνα στην ασιατική πλευρά, να γεμίσουν κόσμο οι εκκλησιές της Χαλκηδόνας, λουλούδια και συγκίνηση. Να ξέρετε, πως δεν αντιμετωπίζουμε την παραμικρή ενόχληση ή πρόβλημα από τους Τούρκους συμπολίτες μας, οι οποίοι, όταν μας βλέπουν, πολλοί αναρωτιούνται “πού είναι αυτοί οι ωραίοι άνθρωποι και πόσο έχουμε επιθυμήσει αυτή τη γλώσσα”. Με τις προσπάθειές μας θέλω να πιστεύω ότι συμβάλλουμε και στην ελληνοτουρκική φιλία. Γιατί χωρίς αυτή δεν θα μπορέσουμε να κρατήσουμε εδώ τους νέους μας, για τους οποίους παλεύουμε με νύχια και με δόντια να μείνουν στην Πόλη τα τελευταία 30 χρόνια».

«Δύναμή μας οι απόφοιτοί μας»

Οι απόφοιτοι της σχολής είναι οι πρώτοι που συμπαραστέκονται στο έργο της διεύθυνσης. «Δίνουμε μεγάλο αγώνα για την ανεύρεση χορηγιών από φορείς, οργανισμούς και ιδρύματα της Ελλάδας και της Πόλης, με στόχο την εύρυθμη λειτουργία του Ζωγραφείου και κυρίως την οικονομική ενίσχυση των αποφοίτων των ομογενειακών σχολείων, ώστε να μείνουν και να σπουδάσουν στη γενέτειρά τους». Ο πιο γνωστός μαθητής που έχει περάσει από το Ζωγράφειο είναι ο Οικουμενικός Πατριάρχης, ο οποίος φοίτησε για ενάμιση χρόνο, στην πρώτη και στη δευτέρα Γυμνασίου, ως Δημήτριος Αρχοντώνης, και συνέχισε το σχολείο στην πατρίδα του την Ίμβρο, όπου και επέστρεψε. «Είμαστε τυχεροί που μεγαλώνουμε μαζί με τον Οικουμενικό Πατριάρχη, παραδειγματιζόμαστε από τις προσπάθειές του και πάντα θέλουμε να δίνουμε το μήνυμα ότι η ρωμιοσύνη στην Πόλη δεν έχει σβήσει. Πιστεύουμε ότι και οι λίγοι αξίζουν τα καλύτερα. Προσπαθούμε να διατηρήσουμε τα ήθη, τα έθιμα και τη γλώσσα μας με κάθε τρόπο, γιατί αν χάσουμε τη γλώσσα μας, το μέλλον θα είναι σκοτεινό».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΈνα μεσημέρι στο Πατριαρχείο: γευματίζοντας με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο

Ζωγράφειο Λύκειο: ένας θεσμός με έτος ίδρυσης το 1893

Ήταν 1893, όταν ο νεαρός τότε αρχιτέκτονας Περικλής Φωτιάδης σχεδίασε το νέο σχολείο της Κοινότητας Σταυροδρομίου, το οποίο σύμφωνα με την απόφαση της κοινότητας θα έπαιρνε το όνομα του «μεγαθύμου χορηγού του, ευγνωμοσύνης και τιμής ένεκα, του πεφωτισμένου μεγαλοεπιχειρηματία Χρηστάκη Ζωγράφου». Ο Ζωγράφος παραχώρησε στην κοινότητα το υπέρογκο ποσό των 10.000 χρυσών λιρών, με στόχο να ιδρυθεί ένα σχολείο σύγχρονο και προοδευτικό, ένα σχολείο πρωτοποριακό, που θα κάλυπτε τις εκπαιδευτικές ανάγκες της ρωμαίικης παιδείας και θα είχε κατεύθυνση τις θετικές επιστήμες. Η υπεροχή του ελληνικού στοιχείου τότε στην Κωνσταντινούπολη ήταν αδιαμφισβήτητη. Η Συνθήκη της Λωζάννης και ό,τι προηγήθηκε έρχονται να ανατρέψουν όμως το σκηνικό, με αποτέλεσμα τη συρρίκνωση του ελληνισμού, και από τα 62 σχολεία με 12.000 μαθητές, σήμερα έχουν μείνει 6 σχολεία με 310 μαθητές, εκ των οποίων οι 71 φοιτούν φέτος στο Ζωγράφειο.

«Υπάρχουν μάλιστα μαθητές οι οποίοι έρχονται από απομακρυσμένες περιοχές, όπως από τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας μέχρι κοντά στην περιοχή της Σηλυβρίας», μας λέει ο κ. Δεμιρτζόγλου. Σύμφωνα με τον συγγραφέα Γιάννη Πάσχο, «το Ζωγράφειο απλώνει γέφυρες, ανοίγει δρόμους σε δύσκολους καιρούς. Οι άνθρωποί του δεν μοιρολατρούν αναμοχλεύοντας το παρελθόν, αλλά ζωντανεύουν καθετί που θυμίζει τους αδιατάρακτους δεσμούς των ανθρώπων, Ελλήνων, Τούρκων και όσων άλλων πέρασαν από το Ζωγράφειο και την Πόλη. Η καρδιά του Ζωγραφείου δεν χτυπά μόνο στο Turnacibasi Sokak, δεν χτυπά μόνο στην Πόλη. Σαν σύννεφο απλώνεται πάνω από πατρίδες, ξεπερνά τα σύνορα και αντλεί ζωή από τα μέρη όπου όλα δοκιμάζονται, αλλά τίποτε δεν γονατίζει».