Ένα μεσημέρι στο Πατριαρχείο: γευματίζοντας με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο

Το τραπέζι είναι όμορφα στρωμένο. Αρχοντικό και συγχρόνως απλό, καλαίσθητο και, παρότι επίσημο, τίποτα δεν είναι ογκηρό, όλα είναι «ήσυχα». Μηδέν άγαν. Στο ζωηρό φως της σάλας οι λιτές λευκές πορσελάνες με το πατριαρχικό σύμβολο αστράφτουν, στα ποτήρια σπιθίζει το κόκκινο κρασί. Σε ένα μικρό πιάτο ανά άτομο είναι ήδη σερβιρισμένες με τάξη τέσσερις κουταλιές ρώσικη σαλάτα, στολισμένες με κορφούλες μαϊντανού, σε ένα άλλο δύο μικρές λεπτές φέτες ζυμωτό ψωμί. Η σκουρόχρωμη μπουαζερί στους τοίχους της Πατριαρχικής Τράπεζας, αλλά και σε άλλα σημεία του Πατριαρχικού Οίκου, σε περικλείει, δίνοντάς σου την αίσθηση ότι βρίσκεσαι σε μια κιβωτό ηρεμίας. Ο χρόνος εδώ μοιάζει να κυλά αργά, lento. Ένα παλιό σκαλιστό σκρίνιο σε μια άκρη της σάλας θα παίξει σε λίγη ώρα τον ρόλο του πάσου.

Καθόμαστε στις θέσεις μας. Στην Πατριαρχική Τράπεζα ο Οικουμενικός Πατριάρχης συντρώγει με αρχιερείς και λαϊκούς επισκέπτες. Έίναι μεγάλη μου τιμή που βρίσκομαι εδώ. Περιμένοντας να έρθει, μηρυκάζω την έως τώρα εμπειρία της επίσκεψής μας στο Φανάρι.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΤα άλαδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου: 5 απρόσμενα νόστιμες νηστίσιμες συνταγές

Ένας ιστορικός αυλόκηπος

Στο Φανάρι φτάσαμε νωρίς το μεσημέρι. Η μέρα ηλιόλουστη, από τις λίγες καλοσύνες που μας έκανε στην Κωνσταντινούπολη. Ένα πολύβουο μελίσσι είναι η γειτονιά γύρω από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, στην αυλή του, δε, γίνεται το αδιαχώρητο. Έίναι, βλέπετε, Κυριακή της Τυροφάγου, τριήμερη αργία για τους Έλληνες εκδρομείς που έχουν συρρεύσει στην περιοχή.

Είναι γενικώς συνηθισμένοι στην πολυκοσμία στο Οικουμενικό Πατριαρχείο: απαραίτητη στάση στο πρόγραμμα των Έλλήνων που έρχονται στην Πόλη, αλλά και αναρίθμητων άλλων ομόθρησκων, αλλόθρησκων και άθρησκων που θέλουν να επισκεφθούν τον πρώτο θρόνο της Ορθοδοξίας. Έίναι τοπόσημο της Πόλης, με μακρά και περιπετειώδη ιστορία.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΜονή Όρους Σινά: ένα μικρό, συμπυκνωμένο ΒυζάντιοΠολλά τα μνημεία και σημαντικά: ο Πατριαρχικός Ναός του Αγίου Γεωργίου, με τις αριστουργηματικές ψηφιδωτές εικόνες του 11ου αιώνα, παλαιότερες των παρόμοιων εικόνων της Αγια-Σοφιάς: του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου και της Παναγίας Παμμακαρίστου, προστάτιδα εικόνα του ομώνυμου ναού που λειτούργησε ως έδρα του Πατριαρχείου από το 1456 έως το 1587. Ο επισκέπτης πρέπει να πάρει τον χρόνο του, έχει πολλά να θαυμάσει στο λιγοστό, μυστηριακό φως στο εσωτερικό του ναού. Για παράδειγμα, τον πατριαρχικό θρόνο, το παλαιό παγκάρι του 17ου αιώνα, το θαυμαστό ξυλόγλυπτο τέμπλο που επιχρυσώθηκε στα τέλη του 20ού αιώνα και, δίπλα στην εικόνα του Προδρόμου, ένα τμήμα της Στήλης της Φραγγελώσεως, όπου, κατά την παράδοση, δέθηκε και μαστιγώθηκε ο Χριστός από Ρωμαίους στρατιώτες πριν από τη σταύρωσή Του. Λέγεται ότι το κειμήλιο αυτό έφερε στην Κωνσταντινούπολη, μετά την επίσκεψή της στους Αγίους Τόπους, η Αγία Έλένη, μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου.

Ο επισκέπτης πρέπει να πάρει τον χρόνο του, έχει πολλά να θαυμάσει στο λιγοστό, μυστηριακό φως στο εσωτερικό του ναού. Στην αυλή, αυτή την ώρα δεν πέφτει καρφίτσα. Έχει όμως, μια ήσυχη βαβούρα, δεν νιώθεις ταραχή, ο τόπος σού επιβάλλει την ηρεμία των αιώνων του.

Έχει πολλά να σταθείς και η αυλή: την πύλη όπου απαγχονίστηκε ο Πατριάρχης Γρηγόριος Έ ́, τον Πύργο όπου βρίσκονται το Μυροφυλάκιον, το Αρχειοφυλάκιον και το Σκευοφυλάκιον του Οικουμενικού Πατριαρχείου, το περίπτερο του Αγίου Μύρου, όπου παρασκευάζεται τελετουργικά, βάσει παμπάλαιας συνταγής, μύρο, το οποίο καθαγιάζεται από τον Οικουμενικό Πατριάρχη και διανέμεται στις ορθόδοξες εκκλησίες σε όλο τον κόσμο, και πόσα ακόμα. Στην αυλή, αυτή την ώρα δεν πέφτει καρφίτσα. Έχει όμως, μια ήσυχη βαβούρα, δεν νιώθεις ταραχή, ο τόπος σού επιβάλλει την ηρεμία των αιώνων του. Ήρθε η ώρα να μπούμε στον Πατριαρχικό Οίκο.

Στην Αίθουσα του Θρόνου

Έχουμε ανέβει τη μεγάλη μαρμάρινη σκάλα που οδηγεί στον τρίτο όροφο, όπου βρίσκεται η Αίθουσα του Θρόνου. Έδώ πραγματοποιούνται προγραμματισμένες συναντήσεις του Οικουμενικού Πατριάρχη με επισκέπτες. Η αίθουσα αναμονής σφύζει από κόσμο. Ο Νίκος Παπαχρήστου, παλαιός συνάδελφος στην εφημερίδα και διευθυντής Γραφείου Τύπου και Έπικοινωνίας Οικουμενικού Πατριαρχείου, που μαζί με τον ανταποκριτή της «Κ» στην Κωνσταντινούπολη, Μανώλη Κωστίδη, κανόνισαν τα της επίσκεψής μας, καταφέρνει παρά την πιεστική βαβούρα να ξεκλέψει ένα λεπτό για να μου φέρει να φορέσω μια δική του γραβάτα – ήρθα στο Φανάρι απερίσκεπτος τουρίστας. Σε λίγο καταφθάνει, με γοργό βήμα, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος. Χαμογελά σε όλους, κάθεται και αμέσως, με τρυφερή ευγένεια, προτρέπει ένα μικρό παιδί να παραχωρήσει το κάθισμά του σε έναν γηραιό κύριο. «Έλα να καθίσεις εδώ δίπλα μου [σ.σ.: σε ένα σκαλοπάτι, δίπλα στον θρόνο]. Εδώ βγαίνουν οι πιο πολλές φωτογραφίες». Ξεσπάμε όλοι σε γέλια. Ακολουθούν συστάσεις και μια σύντομη συζήτηση με ολιγόλογες ερωταπαντήσεις, χαμπέρια και χαιρετίσματα που κομίζουν οι επισκέπτες από τα μέρη τους, από φίλους και γνωστούς. Σε λίγη ώρα, στην Πατριαρχική Τράπεζα, θα συνεχιστεί η συζήτηση.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΤα γλυκά και τα ψωμιά της χριστιανικής παράδοσης: Κόλλυβα, φανουρόπιτα, πρόσφορο…

Ψαρόσουπα, ομελέτα και διπλωματικές λύσεις

Πρώτο πιάτο: ψαρόσουπα, ένας ζεστός, ελαφρύς, κρεμώδης ζωμός με ψαχνά ψαριού. Στο μέσον του τραπεζιού έχουν τοποθετηθεί πιάτα με τυριά και ελιές. Το γεύμα αρταίνεται με συζήτηση, με ποικιλία θεμάτων: την πολιτική επικαιρότητα σε Έλλάδα και Τουρκία, τη δράση και τα ταξίδια του Πατριάρχη, παλαιές ιστορίες από δω και από εκεί. Χαρισματικός αφηγητής, λόγιος, με χιούμορ, ασκεί μαγνητική έλξη στους συνομιλητές του. Ακόμα θυμάμαι το περιστατικό που μας αφηγήθηκε για τότε που είχε προσκληθεί να μιλήσει στη διπλωματική ακαδημία μιας ξένης χώρας. Επικοινώνησαν τότε μαζί του από τις πρεσβείες της Ελλάδας και της Τουρκίας για να τον παραλάβουν από το αεροδρόμιο και να τον συνοδεύσουν μέχρι το σημείο όπου θα γινόταν η ομιλία. «Τι κάνατε;», τον ρωτήσαμε όλοι με μια φωνή. «Αρνηθήκατε για να μην παρεξηγηθεί κανείς;». «Έτσι, θα δυσαρεστούσα και τους δύο. Προτίμησα μια άλλη λύση: ζήτησα από τους μεν να με πάρουν και από τους άλλους να με γυρίσουν στο αεροδρόμιο. Έτσι, νομίζω πως έμειναν όλοι ικανοποιημένοι».

Από το τραπέζι έχει περάσει μια λιτή ομελέτα φούρνου με τυρί, απλή, αλλά αφράτη σαν σουφλέ, σαν αιγαιοπελαγίτικο σφουγγάτο, και ρυζόγαλο φούρνου. Νόστιμα όλα, λεπτουργημένα από έμπειρο μάγειρα, τον Ίμβριο Νίκο Σώζο. Την επομένη θα τον συναντήσει η συνάδελφος Βιβή Κωνσταντινίδου, για να καταγράψει μερικές από τις έξοχες άλαδες συνταγές του Πατριαρχείου. Σε λίγες ώρες ξεκινά η αυστηρή και λιτοδίαιτη Σαρακοστή.

Μία σταγόνα χριστιανισμού

«Καλά είμαστε. Άλλωστε, εμείς πλέον δεν είμαστε παρά μία σταγόνα χριστιανισμού σε έναν μουσουλμανικό ωκεανό». Έκφέρει αργά τις λέξεις της απάντησής του στην ερώτησή μου για το πώς είναι τα πράγματα για τους Ρωμιούς της Πόλης σήμερα. Απάντηση καθαρή και ξάστερη, με αυτεπίγνωση και την πικρή αλήθεια της πρόσφατης ιστορικής συγκυρίας. Βρισκόμαστε πλέον στο Πατριαρχικό Γραφείο, μαζί με τον Μανώλη Κωστίδη και μέλη της ομάδας του Γαστρονόμου: τις δημοσιογράφους Χριστίνα Τζιάλλα και Βιβή Κωνσταντινίδου και τον φωτογράφο Μιχάλη Παππά. Μαζί μας, η μικρή μου κόρη Μαρία, η οποία κοιτάζει γύρω της με απορία.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ«Χριστός Ανέστη» στο Πέραν: το λιτό αναστάσιμο δείπνο των Ρωμιών της ΠόληςΣταγόνα στον ωκεανό: δύο χιλιάδες είναι πια οι Ρωμιοί στην Κωνσταντινούπολη, μια πόλη είκοσι εκατομμυρίων. Και αγωνίζονται να μείνει η κοινότητα ζωντανή, η μνήμη αναμμένη. Με τη γλώσσα, την Έκκλησία, τα έθιμα, τις παραδόσεις, αλλά και τη μαγειρική. Μας ρωτά για την αποστολή μας, τι έχουμε οργανώσει, πού έχουμε πάει, ποιος μαγείρεψε τι. Το ενδιαφέρον του, η αμεσότητά του είναι συγκινητικά.

Μας μιλάει για την Ίμβρο, την πατρίδα του, πόσο ωραία είναι το Πάσχα εκεί. Γεμιστό αρνί στον φούρνο τρώνε εκεί, με ρύζι και μυρωδικά χόρτα. Ο λόγος του απλός, ένας λόγος λιγυρός, κεντημένος με μαλακές, σιγαλόφωνες κουβέντες. Τον ακούμε μέσα σε λιγοστές φράσεις να ανασυνθέτει τις λεπτομέρειες μιας πολυκύμαντης, υπερχειλίζουσας ζωής. Από τα παιδικά του χρόνια στην Ίμβρο μέχρι τις σπουδές του στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης και μετά στη Ρώμη, στην Έλβετία και στο Μόναχο. Και από εκεί, πίσω στην Κωνσταντινούπολη, σε διάφορους θώκους έως το 1991, οπότε εξελέγη παμψηφεί Οικουμενικός Πατριάρχης.

Είναι μάλλον ο πλέον προβεβλημένος Ρωμιός, έχει με βεβαιότητα συναντήσει περισσότερους αρχηγούς κρατών από κάθε Έλληνα πολιτικό. Υπερδραστήριος, καπετάνιος ενός καραβιού σε μεγάλες φουρτούνες. Το έργο του αποτιμάται σπουδαίο, ενωτικό, ειρηνευτικό, το φιλανθρωπικό έργο του πλούσιο και ήσυχο. Φυσικά, όλα αυτά για το έργο του δεν τα ακούσαμε από το στόμα του. «Έκπροσωπώ έναν πολύ παλιό θεσμό», θα μας πει ταπεινά κάποια στιγμή. Φέτος κλείνει 33 χρόνια στο τιμόνι του Οικουμενικού Πατριαρχείου, 33 χρόνια καπετάνιος της Ορθοδοξίας, πνευματικός ηγέτης 300 εκατομμυρίων πι- στών, ο 269ος διάδοχος του Αποστόλου Ανδρέου, ιδρυτού της Έκκλησίας. Έίναι 84 χρόνων.

Φέτος κλείνει 33 χρόνια στο τιμόνι του Οικουμενικού Πατριαρχείου, 33 χρόνια καπετάνιος της Ορθοδοξίας, πνευματικός ηγέτης 300 εκατομμυρίων πιστών, ο 269ος διάδοχος του Αποστόλου Ανδρέου.

«Δεν είναι μόνο αρχηγός της Ορθόδοξης Έκκλησίας, αλλά και ο δικός μας αρχηγός, της κοινότητάς μας εδώ», μου είπε κάποια στιγμή ο Μανώλης Κωστίδης. Όλοι τον συμβουλεύονται, ζητούν τη γνώμη του, τον σέβονται. Τι θα πει ο «παππούς» για εκείνο και τ’ άλλο, άκουσα να λένε σε διάφορες συνεστιάσεις κατά την παραμονή μου στην Πόλη. Για τους Ρωμιούς της Πόλης, ο Οικουμενικός Πατριάρχης είναι ο παππούς τους!

Φεύγοντας, μας γεμίζει δώρα. Εκδόσεις για το Πατριαρχείο, ένα βιβλίο με παροιμίες από την Ίμβρο, ένα επετειακό τεύχος για τα 180 έτη από την ίδρυση της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Για την επαναλειτουργία της Σχολής έχει καταβάλει τεράστιες προσπάθειες, τις οποίες συνεχίζει αμείωτα. Έίναι ένας από τους αγωνιώδεις στόχους του. Μαζί, ξεφυλλίζουμε ένα βιβλίο με συνταγές από την Ίμβρο, που εξέδωσε ο Σύλλογος Ιμβρίων με τη φροντίδα της κ. Δέσποινας Πορτοκάλη. «Έδώ έχει πολύ ωραίες συνταγές», μου λέει. «Να πάτε κάποια στιγμή στην Ίμβρο».

Στη Μαρία δίνει πεσκέσι έναν μικρό λούτρινο γάιδαρο στο κουτί του, που παπαγαλίζει ό,τι του πεις. Η μικρή ξετρελαίνεται. Της δίνει επίσης κομποσκοίνια για εκείνη και τη γιαγιά της και παίζει για λίγο σαν παιδί μαζί της. Απίθανη σκηνή.

Εμπειρία ηρεμίας

Έχει φτάσει απόγευμα και ο κόσμος έχει αραιώσει. Η ανοιξιάτικη αυλή μοσχοβολά. Φεύγουμε χορτάτοι με την υποδειγματική ρωμαίικη φιλοξενία, ελαφρείς. Έίναι τόπος ανάλαφρος το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ιλαρός, παρότι με βαριά ιστορία και αποστολή. Θείος τόπος, με πρόσωπο ανθρώπινο, παρηγορητικό.

Το Φανάρι και το γειτονικό Μπαλάτ είναι ακόμα ζωηρά, ντόπιοι και τουρίστες ένα αξεδιάλυτο κουβάρι. Σοκάκια φιδογυριστά, ανηφοριές ξελιγωτικές, για δυνατά πόδια και ακόμα πιο γερά πνευμόνια, σπίτια όμορφα στα χρώματα του ουράνιου τόξου. Ακούμε παντού ελληνικά, ήρθαν πολλοί Έλληνες το τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας, αναμένονται και άλλοι για την 25η Μαρτίου, έρχονται όλο τον χρόνο. Το Πάσχα οι περισσότεροι. Η δεσπόζουσα Μεγάλη του Γένους Σχολή θυμίζει το μεγαλείο άλλων εποχών. Στη Μαρία θυμίζει κάπως το Χόγκουαρτς. Ένα ταξί μένει στην ανηφόρα, αδύνατον να πάρει μπρος έτσι απότομη που είναι. Αποφασίζουμε να πάρουμε τραμ και λεωφορείο για το Φατίχ.

Την επομένη, τρώγοντας στο Kiyi, το γνωστό ψαροεστιατόριο στα Θεραπειά το οποίο αγαπά πολύ η ομογένεια, μαθαίνω το εξής: Μια περσινή έκδοση του Γαστρονόμου αφιερωμένη στα ψάρια ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος τη δώρισε στον ελληνικής καταγωγής ιδιοκτήτη του εστιατορίου. Την είχε κρατήσει στην άκρη για να του τη δώσει. Μια απλή χειρονομία που μαρτυρά νοιάξιμο και ταπεινοφροσύνη.

Για το κλείσιμο, μια κουβέντα της μικρής, που μας ξεφούρνισε την ίδια μέρα: «Πότε θα ξαναπάμε στον Πατριάρχη;». «Γιατί; Για να σου δώσει κι άλλο παιχνίδι;». «Όχι, για να παίξουμε».

 

Στη φωτογραφία ανοίγματος: Η επίσημη Πατριαρχική Τράπεζα στον τρίτο όροφο του Οικουμενικού Πατριαρχείου.