Θεσσαλία: Για μεγάλες καταστροφές και πενιχρές αποζημιώσεις μιλάνε οι οινοποιοί

«Εντοπίσαμε τα αγροτικά εργαλεία μας σε ένα χωριό τριάντα χιλιόμετρα μακριά από το οινοποιείο», «ανάμεσα στις αμπελιές βρίσκονται ακόμα κορμοί μεγάλων δέντρων», «χάσαμε αμπέλια, χάσαμε και φιάλες από παλιές σοδειές, κολυμπάνε μέσα στο κελάρι μας», «η κοίτη του ποταμού που είχε μετατοπιστεί εξαιτίας των αναδασμών της γης, επέστρεψε εκεί που βρισκόταν πριν από μισό αιώνα». Οι ζημιές από τις πλημμύρες που υπέστησαν οι αμπελουργοί και οινοποιοί της Θεσσαλίας είναι ανείπωτες, οι ιστορίες τους σχεδόν απίστευτες. Σχεδόν ένα μήνα μετά την κακοκαιρία «Ντάνιελ» γίνονται εκτεταμένες προσπάθειες καθαρισμού και αποκατάστασης, συμπεριλαμβανομένης της αποκατάστασης κατεστραμμένων αμπελώνων, επισκευής υποδομών και υποστήριξης των πληγεισών κοινοτήτων, οι περισσότερες με ατομική πρωτοβουλία. Σήμερα, και ενώ κάποιοι βρίσκονται σε περίοδο τρύγου, αναγκάζονται να κινούνται σε εδάφη διαβρωμένα, που δεν μπορούν να απορροφήσουν άλλο νερό. Κάποια αμπέλια θα μείνουν ατρύγητα, άλλα η βροχή τα κατέστησε ακατάλληλα για καλλιέργεια εφεξής. Η περίσσεια νερού βύθισε τους αμπελώνες, διαταράσσοντας το ευαίσθητο οικοσύστημα που συντηρεί τις οινοπαραγωγικές δραστηριότητες της Θεσσαλίας. Η πλημμύρα επιδείνωσε περαιτέρω τη γεωργική δυστυχία σε μια χρονιά που αμπελουργικά μετρούσε ήδη πολλές πληγές – μια από αυτές, ο περονόσπορος, με ζημιές που ξεπερνούσαν το 70 % σε αρκετά αμπελοτόπια.

Στην τηλεφωνική μας επικοινωνία με τους παραγωγούς ακούσαμε ανθρώπους ψύχραιμους, ή καλύτερα, συνηθισμένους στο ρίσκο που έχει η αγροτική ζωή. «Μετά τον Ιανό, πριν τρία χρόνια, βρήκαμε τρόπους να μην απογοητευόμαστε και να μην τα παρατήσουμε. Η φύση δεν είναι εύκολη, ειδικά όταν προσπαθείς να την καλλιεργήσεις με σεβασμό, με ήπια μέσα» λέει η Αφροδίτη Τούσια του οινοποιείου Κοντοζήση στην Ιθώμη Καρδίτσας. Οι ίδιοι έχασαν πολλά στρέμματα αμπελώνων. Λόγω της μεγάλης ξηρασίας του καλοκαιριού, ορεινοί όγκοι αποκόπηκαν και έφτασαν στα κτήματά τους μέσω των χειμάρρων που παρέσυραν τεράστιες ποσότητες από φερτά υλικά. Πριν τις πλημμύρες είχαν ήδη απωλέσει το 30% της σοδειάς από τον περονόσπορο. Ευτυχώς το κτίριό τους δεν έπαθε μεγάλες ζημιές –αυτό είχε συμβεί με τον Ιανό– ωστόσο αρκετά τρυγημένα σταφύλια έμειναν στα ψυγεία, που για μέρες ήταν χωρίς ηλεκτρισμό. Οι ίδιοι δεν είχαν πρόσβαση στο οινοποιείο τους και καθημερινά χρειαζόταν να περπατάνε σε χαντάκια γεμάτα λάσπες σε μια προσπάθεια να σώσουν ό,τι μπορούσε να σωθεί. «Θέλω να πιστεύω ότι θα αποζημιωθούμε μετά από αυτή την καταστροφή, διαφορετικά δεν μπορούμε να ανταπεξέλθουμε. Όλες οι ετήσιες εργασίες είχαν γίνει, οι άνθρωποι μας έχουν πληρωθεί, δεν γίνεται να αφήσεις απλήρωτους συντοπίτες σου, οικογενειάρχες με παιδιά που τους βλέπεις κάθε μέρα στο χωριό» σημειώνει η ίδια.

«Εντοπίσαμε τα αγροτικά εργαλεία μας σε ένα χωριό τριάντα χιλιόμετρα μακριά από το οινοποιείο», «ανάμεσα στις αμπελιές βρίσκονται ακόμα κορμοί μεγάλων δέντρων», «χάσαμε αμπέλια, χάσαμε και φιάλες από παλιές σοδειές, κολυμπάνε μέσα στο κελάρι μας»

Ο Κωνσταντίνος Λιάππης του οινοποιείου Αρλεκοίνων Χώρα κοντά στα Φάρσαλα δεν είχε αποζημιωθεί από τον Οργανισμό Ελληνικών Γεωργικών Ασφαλίσεων (ΕΛ.Γ.Α.) για τις καταστροφές που υπέστη τις μέρες του Ιανού. «Ο νόμος ορίζει πως η αποζημίωση καταβάλλεται για καταστροφές που υπερβαίνουν το 20% του τεμαχίου σου. Από τα 78 στρέμματα του ιδιόκτητου αμπελώνα μας στην περιοχή του Ναρθακίου και σε υψόμετρο 350 μέτρων, χάσαμε 5… που τα πήρε το ποτάμι», μετρά τις ζημιές ο ίδιος. Η οικογένεια Λιάππη, που εφαρμόζει ολοκληρωμένη διαχείριση στα αμπέλια της, έχει κάνει μεγάλα βήματα προς την βιώσιμη καλλιέργεια, λόγω φιλοσοφίας αλλά και εξαιτίας της κλιματικής κρίσης, συνέπειες της οποίας είναι τα ακραία καιρικά φαινόμενα όπως οι καταιγίδες του «Ντανιέλ». Κάνουν ήμερες φυτεύσεις, χρησιμοποιούν άγριες ζύμες, σπέρνουν ψυχανθή για να προσδώσουν με φυσικό τρόπο άζωτο στο χώμα, ενώ από αυτές τις φυτεύσεις δημιουργείται χλοοτάπητας που δροσίζει το έδαφος. Αυτή τη στιγμή τα εδάφη δεν μπορούν να απορροφήσουν άλλο νερό, οπότε ακόμα και με τις μικρές βροχές των τελευταίων ημερών, πλημμυρίζουν. Τα αμπέλια τους στον κάμπο, από όπου φτιάχνουν μια από τις έξι ετικέτες τους, έχουν σταφύλια ατρύγητα με ρώγες σκασμένες λόγω του νερού, ενώ σε κάποια σημεία έχουν προσβληθεί από ωίδιο. Πριν τον «Ντανιέλ», εξαιτίας του περονόσπορου είχαν υπολογίσει πως θα έχουν ζημιά κοντά στο 40%. Βέβαια ο περονόσπορος δεν είναι από τις καταστροφές που αποζημιώνονται από τον ΕΛ.Γ.Α. «Όταν ανοίξουν οι πλατφόρμες για τους αιτούντες αποζημίωση, θα κάνουμε αίτηση για υποστυλώσεις και για νέες φυτεύσεις. Με πρόχειρους υπολογισμούς χρειαζόμαστε περίπου 1200 ευρώ ανά στρέμμα, ωστόσο θα πρέπει να περάσει μια επταετία για να πάρουμε το σταφύλι του θέλουμε» λέει ο υπεύθυνος του κτήματος Αρλεκοίνων Χώρα, του οποίου οι πρώτοι αμπελώνες φυτεύτηκαν το 1996 από τον πατέρα του Αριστοτέλη.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ«Χώμα ήμουνα»: Θεσσαλία πριν και μετά την πλημμύρα, με τα μάτια ενός αγρότη Μεγάλες απώλειες καταγράφει και ο Βάιος Γκανής στη Βαρδαλή Δομοκού. Ο ίδιος ζούσε για χρόνια στην Αμερική και λίγο πριν γυρίσει στα πάτρια επισκέφθηκε την κοιλάδα της Νάπα. «Σκεφτόμουν ότι εκείνος ο αμπελόποτος μοιάζει πολύ με τα πατρογονικά μου, εδώ στην Φθιώτιδα, όπου ο παππούς μου είχε 30 στρέμματα αμπελώνες την δεκαετία του 1920». Το 1999 ο Βάιος επιστρέφει και λίγα χρόνια αργότερα ξεκινά οργανική καλλιέργεια με γαλλικές και ελληνικές ποικιλίες σε 78 στρέμματα – τόσα ήταν πριν από την τελευταία πλημμύρα. «Συνολικά 7.500 στρέμματα χάθηκαν από τρία χωριά της περιοχής, τα περισσότερα από αυτά μπαζώθηκαν με πέτρες και άλλα φερτά υλικά. Έχασα 30 στρέμματα και χρειάζονται τουλάχιστον δυο χρόνια ώστε να μπορέσουμε να φυτέψουμε ξανά εκείνο το αμπέλι στην πύλη του Θεσσαλικού Κάμπου, πρέπει να ξεριζωθεί και να ξαναφέρουμε χώμα». Ο Βάιος, του οποίου η σοδειά επλήγη και από περονόσπορο, επιμένει βιολογικά. Προσπάθησε να βοηθήσει τα φυτά με 14 ήπιες επεμβάσεις σε ένα μήνα, ωστόσο η Μαλαγουζιά του έδωσε μόλις 50 κιλά το στρέμμα αντί 800 κιλά που απέφερε συνήθως. «Με 300 μέρες ηλιοφάνεια, επιβάλλεται να καλλιεργείς βιολογικά στον κάμπο. Ωστόσο η Θεσσαλία μοιάζει με κρατήρα, και πλέον χωρίς την εναλλαγή των εποχών είναι τρομερά δύσκολο να προστατεύσεις τη σοδειά με ήπια μέσα. Τα ακραία φαινόμενα θα είναι πλέον συχνότερα. Υποδομές όμως ακόμα δεν υπάρχουν, δεν είμαστε έτοιμοι για αυτά. Με το κράτος δεν έχουμε συνεργαστεί στρατηγικά, οι παραγωγοί έχουμε εμπειρία ώστε να επικοινωνήσουμε τι ακριβώς χρειαζόμαστε, όπως για παράδειγμα μικρά έργα σε χειμάρρους για να μπορέσουμε να ανασχέσουμε την ορμή τους, μικρά φράγματα ώστε να επαρκεί το νερό τους για άρδευση και έτσι να ηρεμούν και οι χείμαρροι» προτείνει ο Βάιος.

Στην Καρδίτσα το οινοποιείο του Γιώργου Καραμήτρου, Monsieur Nicolas, δεν επλήγη, οι αμπελώνες όμως έχουν υποστεί βλάβες. Δεν έχουν όλοι πρόσβαση, λόγω κατολισθήσεων, και οι αγροτικοί δρόμοι δεν έχουν ανοίξει ακόμα, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να τρυγηθούν αρκετά από τα πιο απομακρυσμένα αμπέλια. Ο ίδιος διαχειρίζεται 600 τόνους σταφύλι, με 110 στρέμματα ιδιόκτητων αμπελώνων και τα υπόλοιπα από συνεργαζόμενους παραγωγούς. Ο περονόσπορος τον Ιούνιο ξεκλήρισε την παραγωγή αρκετών σε ποσοστό μέχρι και 90%, ποσοστό που επιβεβαιώνει και η οινοποιός Ιωάννα Τσιλιλή του boutique οινοποιείου Tsilili Terres στα Μετέωρα. «Μια λύση είναι η ορεινή αμπελουργία, πρέπει να ανέβουμε ψηλότερα» λέει ο Γιώργος Καραμήτρος. Ορεινότεροι αμπελώνες και μεγαλύτερη κλίση για πιο αποτελεσματική αποστράγγιση είναι δυο μεγάλα πλεονεκτήματα που κατονομάζει η Ιωάννα ως κάποια λύση. Ακόμα, η ίδια αναφέρει πως οι τοπικές ποικιλίες φάνηκαν πιο ανθεκτικές σε αυτά τα καιρικά φαινόμενα, όπως το Ζαλοβίτικο σταφύλι, το Ξινόμαυρο αλλά και η ποικιλία σημαία της περιοχής, η Λημνιώνα.

Στον Τύρναβο, ο αποσταγματοποιός Κώστας Καρδάσης αναφέρει πως η μειωμένη παραγωγή μπορεί να γίνει μια μόνιμη συνθήκη. «Ευτυχώς στην περιοχή μας δεν είχαμε μεγάλες πληγές από τις βροχοπτώσεις. Η μείωση της παραγωγής όμως υπολογίζεται στο 45%, ένα αρκετά σημαντικό ποσοστό που οφείλεται στην κλιματική κρίση, κάτι που θα συνεχίσουμε να αντιμετωπίζουμε. Θεωρώ πως όσον αφορά το Μαύρο Μοσχάτο, ό,τι έμεινε, ό,τι άντεξε από τις τοπικές χαλαζοπτώσεις και τις βροχές, είναι υγιές και ποιοτικό σταφύλι».

Στην Αργαλαστή, ο Ανδρέας Πατιστής του οινοποιείου Πατιστή λέει με τη σειρά του: «Είμαστε συνηθισμένοι οι αγρότες. Η ζημιά στο οινοποιείο και στα αμπέλια ήταν ακόμα ένα πλήγμα σε μια χρονιά που άρχισε δύσκολα. Είχαμε κρύο και βροχές όταν έδενε ο καρπός, συνέχισε με περονόσπορο και συνεχίστηκε άσχημα, ειδικά για εμάς που δεν χρησιμοποιούμε χαλκό για προστασία. Φέτος αναγκάστηκα να χρησιμοποιήσω βορδιγάλειο πολτό για πρόληψη. Στη συνέχεια, το καλοκαίρι ήρθε με μεγάλες ζέστες που καθυστέρησαν την ωρίμανση. Τα ήδη ταλαιπωρημένα σταφύλια που είχαν ατροφία στους φλοιούς άνοιξαν και κόπηκαν με τις δυνατές βροχές» δίνει το δελτίο της συμφοράς. Από το 1983 που ολοκληρώθηκε η πρώτη εμφιάλωση τους ως σήμερα παράγουν περίπου 20.000 φιάλες το χρόνο, από ιδιόκτητα αμπέλια οργανικής καλλιέργειας και χαμηλής παρέμβασης. Η απώλεια της παραγωγής φτάνει στο 70%. Από τις1000 φιάλες της ετικέτας Retsinalism, μια ρετσίνα από Ασύρτικο που μένει σε επαφή με τα στέμφυλα, θα βγουν φέτος μόλις 150, και τα έξοδα παραγωγής τρέχουν. «Υπάρχει ένα κομφούζιο στην παρούσα φάση, οι αγροτικές επιχειρήσεις όπου και να απευθυνθούμε δεν ξέρουν να μας απαντήσουν. Μας σύστησαν να κάνουμε αιτήσεις σε όλες τις πλατφόρμες και ό,τι γίνει. Φυσικά, οι αποζημιώσεις είναι πενιχρές» υποστηρίζει.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΜετόχι, Έβρος: ξανανοίγει μετά τη φωτιά με ένα μενού ύμνο-στην τοπική κουζίναΤο οινοποιείο της οικογένειας Παπαθανασίου βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα. Ο «Ντανιέλ» άφησε πίσω του φερτά υλικά, κολώνες, βράχια, κορμούς και πακτωμένο χώμα μέσα στους αμπελώνες, ενώ στο οινοποιείο στα Φάρσαλα περίπου 3.600 φιάλες από παλιότερα vintages βυθίστηκαν μέσα στο κελάρι. «Έξι παλέτες με μπουκάλια από το 2004, δρύινα βαρέλια και αντλίες κολυμπούσαν μέσα σε δυόμιση μέτρα νερό. Η καταστροφή μάς βρήκε σε μια άκρως παραγωγική περίοδο, δεν είχαμε προλάβει να τρυγήσουμε και δεν βρήκαμε ρώγα πάνω στα αμπέλια. Ένας ποταμός πέρασε από μέσα τους» αριθμεί τις καταστροφές ο Γιώργος, γεωπόνος και ένας από τους δυο οινοποιούς δεύτερης γενιάς, κληρονόμους του έργου που ξεκίνησε ως χόμπι ο πατέρας τους Θανάσης στα τέλη του 1990 στα Φάρσαλα. Μαζί με τον αδερφό του, τον Θανάση, οινολόγο, βρίσκονται σε μια διαδικασία μετάβασης από τις γαλλικές ποικιλίες στην καλλιέργεια γηγενών. «Είναι έτσι κι αλλιώς μια στρεσογόνος απόφαση, εσύ φυτεύεις για να γευτούν τα παιδιά σου,  εκτός από κόπο και κεφάλαιο απαιτεί πολύ χρόνο» λέει ο ίδιος, που έχει επενδύσει στη Λημνιώνα και το Ασύρτικο. Προ τριετίας, στον Ιανό, είχαν πάλι ζημιές για τις οποίες δεν πήραν ποτέ καμία αποζημίωση.

«Δεν δίνεται κανένα κίνητρο στους νέους ανθρώπους και αυτό είναι ένας λόγος για να μην ασχοληθούν με τη γη, αυτό είναι η μεγαλύτερη καταστροφή» λέει ο αποσταγματοποιός του Puro Θάνος Καραθάνος από το Παλιούρι της Καρδίτσας, και συνεχίζει: «το σπίτι μου για τρεις μέρες είχε ένα μέτρο νερό. Στην κυριολεξία τρέχαμε να σώσουμε τον κόσμο, να μην πνιγεί, αλλά η ζημιά στα σταφύλια είναι μικρή αν σκεφτεί κανείς τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Οι νέοι αγρότες παρατάνε τη γη, καθώς δεν έχουν καμία ουσιαστική υποστήριξη, και αυτό είναι στην πραγματικότητα η πιο βαριά απώλεια. Κατήφεια και σκεπτικισμός έχει μένει μετά τις πλημμύρες, αυτή η ζημιά είναι η ανεπανόρθωτη» δηλώνει ο Καραθάνος για τα παιδιά που έχουν χάσει την αισιοδοξία και το όραμά τους, είτε καλλιεργούν σταφύλια, είτε βαμβάκι, είτε στάρια – και οι τρεις καλλιέργειες του κάμπου απαιτούν πολύ χρόνο για να επανέλθουν, επηρεάζοντας τα προς το ζην αμέτρητων αγροτών και την οικονομία της μιας πολύ μεγάλης περιοχής.

Οι πλημμύρες της Θεσσαλίας υπενθύμισαν την ευπάθεια των αγροτικών περιοχών στα ακραία καιρικά φαινόμενα και τόνισαν τη σημασία της εφαρμογής ενός σχεδίου που θα δομηθεί από επιστήμονες, ειδικούς αλλά και αγρότες που γνωρίζουν τις πραγματικές ανάγκες αλλά και τον ίδιο τον τόπο. Οι βιώσιμες γεωργικές πρακτικές είναι όχι μόνο ωφέλιμες αλλά αναγκαίες, ωστόσο δεν αρκούν για το μετριασμό τέτοιων καταστροφών.

Οι καταναλωτές μπορούμε εμπράκτως να στηρίξουμε τους πληγέντες αγοράζοντας τα κρασιά τους, που εκφράζουν το τερουάρ και είναι νόστιμα χάρη στον επαγγελματισμό των οινοποιών τους. Την επόμενη φορά που θα βρεθείτε μπροστά σε ένα ράφι με κρασιά, αξίζει να αναζητήσετε τα θεσσαλικά.