Η διαχρονική πορεία του ελληνισμού μέσα από τη μυθολογία, την ιστορία, την τέχνη και τις παραδόσεις αποτέλεσε αστείρευτη έμπνευση για 117 γυναίκες απ’ όλη την Ελλάδα, αλλά και από την Ομογένεια, οι οποίες τη μετουσίωσαν σε 325 εξαιρετικά κεντήματα. Αυτά παρουσιάζονται τώρα σε μια μοναδική έκθεση στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης – Αγγελική Χατζημιχάλη, στην Πλάκα, με τίτλο «Με Βελόνι και Κλωστή – Στον Καμβά της Ιστορίας». Η ιδέα και η πρωτοβουλία ανήκουν στη Δρ. Κατερίνα Πολυμέρου-Καμηλάκη, η οποία επιμελήθηκε την όλη διαδικασία, ενώ υλοποιείται από ένα πλήθος συντελεστών.
Τα έργα κεντητικής που παρουσιάζονται φιλοτεχνήθηκαν από τα μέλη της «Συντροφιάς του Συλλογικού Κεντήματος», που δημιουργήθηκε με την καθοδήγηση της Κλαυδίας Μάμαλη και με άξονα το κέντημα φέρνει κοντά γυναίκες από την Ελλάδα και τον κόσμο, με τη συνδρομή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Όλες κλήθηκαν να αποτυπώσουν στους καμβάδες τους πρόσωπα και γεγονότα της ελληνικής ιστορίας, της τέχνης, του πολιτισμού, της επιστήμης, της πολιτικής και γενικά του ελληνισμού κατά την μακραίωνη πορεία του. Έμπνευσή τους στάθηκαν μύθοι όπως η Αρπαγή της Ευρώπης από τον μεταμορφωμένο σε ταύρο Δία ή της Φιλομήλας και την Πρόκνης. Εμπνεύστηκαν επίσης από τις Καρυάτιδες, τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ιουστινιανό και τη σύζυγό του Θεοδώρα, τον ύμνο «Τη Υπερμάχω», από δημοτικά τραγούδια, τον θρύλο του Διγενή Ακρίτα, τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, τον Κωνσταντίνο Καβάφη, τον Ύμνο εις την Ελευθερία του Διονυσίου Σολωμού, την Κική Δημουλά, τον Κωστή Παλαμά, τη Μελίνα Μερκούρη, αλλά και την Κατερίνα Σακελλαροπούλου, την πρώτη γυναίκα Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας. Η οποία, μαζί με τον Ελευθέριο Βενιζέλο είναι οι μοναδικές προσωπικότητες από τον χώρο της πολιτικής που αποτύπωσαν οι γυναίκες της Συντροφιάς στα κεντήματά τους, την πρώτη για την ιστορικής σημασίας εκλογή της στη θέση του ΠτΔ και τον δεύτερο για την καθολική αποδοχή του. Κι αυτό, παρόλο που είχαν απόλυτη ελευθερία να επιλέξουν οποιοδήποτε πρόσωπο και θέμα ήθελαν – κάτι που έχει κι αυτό τη σημασία του.
Αριστουργήματα ιστορικής αξίας
Εκπληκτική είναι η αποτύπωση της Χάρτας της Ελλάδας του Ρήγα Βελεστινλή σε φυσικό μέγεθος (1,93 x 2,01 μέτρα), κεντημένη από 12 γυναίκες, η καθεμία από τις οποίες ανέλαβε ένα φύλλο. Το κέντημα δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του Λυκείου των Ελληνίδων Βόλου για τους εορτασμούς των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης και παρουσιάζεται τώρα στην έκθεση. Είναι ένα αριστούργημα, με πλήθος από διαφορετικές βελονιές -πισωβελονιά, ψευτοβυζαντινή, ελεύθερη Αττικής, αλυσίδα, μαργαριτοβελονιά-, που αφήνει άναυδο όποιον το αντικρίζει με την πιστότητά του, τη λεπτομέρεια στην απόδοση, τα χρώματα -η Χάρτα είναι ασπρόμαυρη-, και την αποτύπωση του κειμένου. Όπως, μάλιστα, επισημαίνει η Δρ Πολυμέρου-Καμηλάκη, η μοναδικότητα και η ανεκτίμητη συμβολική, καλλιτεχνική και ιστορική του αξία μας επιτρέπουν να πιστεύουμε ότι του αξίζει μια μόνιμη θέση στη Βουλή των Ελλήνων ή στο Προεδρικό Μέγαρο.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχουν επίσης ένα μεταξωτό γιλέκο παιδικής φορεσιάς όπου αποτυπώθηκε με βελονιές ρίζα και κομποβελονιά η δεύτερη μελοποίηση των δύο πρώτων στροφών του «Ύμνου εις την Ελευθερία», έργο της Σοφίας Μελά εμπνευσμένο από δύο εκθέσεις για την επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, καθώς και η «Αρπαγή της Ευρώπης» από τη Μαρία Γαλανάκη, η οποία δημιουργεί «κεντημένα ποιήματα» στα χνάρια των παραδοσιακών κρητικών κεντημάτων. Ο μύθος που συμβολίζει το ευρωπαϊκό πεπρωμένο της Ελλάδας αποτυπώνεται με ένα πλήθος συναρπαστικών χρωμάτων σπουδαίας σύλληψης σε ένα εμβληματικό έργο. Επίσης, η Μελισσάνθη Σπέη με χρωματιστές «Κλωστές Πεταλούδα» καλεί μικρούς και μεγάλους να αγγίξουν τα νήματα, να νιώσουν τις υφές και τις δυνατότητές τους και να μαγευτούν από τα αναρίθμητα χρώματά τους.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Τσιγγάνοι τεχνίτες στην Ευρώπη
Η γυναικεία φωνή μέσα από το κέντημα
Σε μια εποχή που η φωνή των γυναικών υψώνεται ολοένα και πιο δυνατή, διεκδικώντας τα αναφαίρετα δικαιώματά τους και απαιτώντας δικαιοσύνη για όλα τα περιστατικά βίας που υφίστανται, η έκθεση «Με Βελόνι και Κλωστή – Στον Καμβά της Ιστορίας» έχει ιδιαίτερη σημασία και πολλούς συμβολισμούς. Πάρτε για παράδειγμα το έργο «Φιλομήλα και Πρόκνη». Ο μύθος λέει πως η Πρόκνη, κόρη του βασιλιά των Αθηνών Πανδίονα, παντρεύτηκε τον βασιλιά της Θράκης Τηρέα. Εκείνος όμως ερωτεύτηκε την αδερφή της, Φιλομήλα, τη βίασε και, για να μην τον μαρτυρήσει, της έκοψε τη γλώσσα και τη φυλάκισε, λέγοντας στη γυναίκα του ότι πέθανε ενώ ταξίδευε για να τους επισκεφτεί. Η Φιλομήλα όμως κατάφερε να ειδοποιήσει την αδερφή της, κεντώντας τη φρικτή της εμπειρία σε έναν πέπλο που της έστειλε κρυφά ως δώρο. Η συνέχεια είναι μια ιστορία αιματηρής εκδίκησης που καταλήγει με τη μεταμόρφωση των δύο αδερφών σε πουλιά: της Πρόκνης σε αηδόνι και της Φιλομήλας σε χελιδόνι.
Μέσω ενός κεντήματος, λοιπόν, μια γυναίκα του μύθου και χιλιάδες της αληθινής ζωής αποτύπωσαν, εκτός από τη φύση σε όλο της το μεγαλείο, πόνους, καημούς, αδικίες, επιθυμίες και ιστορίες ζωής χαρούμενες ή τραγικές. Γιατί το κέντημα στο παρελθόν δεν ήταν μόνο υποχρέωση μιας γυναίκας για την ετοιμασία της προίκας της, ούτε η εμφανής ένδειξη της νοικοκυροσύνης της, όπως επέβαλε η πατριαρχική κοινωνία, αλλά και μια διέξοδος έκφρασης γεμάτη δυναμισμό και ευαισθησία. Μέσα από τα κεντήματα της έκθεσης κάθε συμμετέχουσα μεταφράζει με τη δική της ματιά ιστορικές και μυθικές εικόνες και πρόσωπα σε κεντημένες επιφάνειες, και όλες μαζί μοιράζονται τις εμπειρίες τους μέσα από αυτό το διαχρονικό ταξίδι του ελληνισμού, δίνοντας ένα πολύτιμο μάθημα συλλογικότητας και αγάπης.
Έργα σε φυσική και σε ψηφιακή μορφή
Ο περιορισμένος χώρος του μουσείου Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης δεν επέτρεπε την παρουσίαση του συνόλου των εργόχειρων ταυτόχρονα, κι έτσι τα κεντήματα θα εκτεθούν σε δύο «δόσεις», χρονικά μοιρασμένες ώστε να παρουσιαστούν σχεδόν στο σύνολό τους, ενώ παράλληλα έχουν ψηφιοποιηθεί και εμφανίζονται σε σμίκρυνση σε ειδικό πίνακα. Μέσα από τη συνεργασία αυτή, τέλος, θα προκύψουν μια σειρά από ενδιαφέροντα θέματα που θα συζητηθούν σε διαλέξεις και εκπαιδευτικά προγράμματα.
*«Με Βελόνι και Κλωστή – Στον Καμβά της Ιστορίας», Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης Αγγελική Χατζημιχάλη, Αγγελικής Χατζημιχάλη 6, Πλάκα, Τ/ 210-32.43.789. Η Έκθεση θα είναι ανοιχτή στο κοινό μέχρι τις 18 Σεπτεμβρίου 2022.
