Καστανόξανθες ανταύγειες, μαργαριτάρια και πέρλες καραμελέ αδιάφανες, βουτυράτο σώμα, αλμυρή οσμή και λοιπά και λοιπά. Μιλώ για την περίφημη βανίλια ελάτης, το μέλι που παράγεται από την Κεφαλληνιακή ελάτη (Abies Cephalonica).
Την κεφαλληνιακή ελάτη τη συναντάμε σε διάφορα σημεία της χώρας: από τα βουνά της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας, την Κεφαλονιά και την Εύβοια έως τον Όλυμπο και τον Άθω. Η βανίλια όμως παράγεται μονάχα στα ελατοδάση της Πελοποννήσου και κατεξοχήν στο Μαίναλο της Αρκαδίας. Παραγόταν, δηλαδή, μιας και τα τελευταία χρόνια μάλλον παρέδωσε τα ηνία σε άλλα όρη, γειτονικά και μη. Όχι πως και τα υπόλοιπα βουνά δεν δούλευαν παλιά, αλλά ήταν τέτοια η ένταση της μελιτοέκκρισης στο Μαίναλο που κατά κύριο λόγο όλοι οι μελισσάδες εκεί ξεφόρτωναν συνωστισμένοι. Πλέον τα κοπάδια ταξιδεύουν στον Φενεό, στο Παναχαϊκό, στον Ερύμανθο, στον Χελμό, στον Πάρνωνα, στον Ταΰγετο αλλά και σε άλλες μικρές κορφούλες, όπου ακόμα και λίγες τούφες έλατα ξύπνησαν και διεκδικούν κι αυτές κάτι από το παλαιό αρκαδικό κύρος, με τις δικές τους ιδιαίτερες χρωματικές παραλλαγές και αποχρώσεις.
Το 1996, η βανίλια Μαινάλου αναγνωρίστηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ως μέλι Προστατευμένης Ονομασίας Προέλευσης, αλλιώς Π.Ο.Π. Ίσως ήρθε ο καιρός να λάβουν εκδίκηση και τα «ελατόνειρα» των υπολοίπων δασών.
Πώς παράγεται το μέλι βανίλια ελάτης
|
|
|
Το μέλι ελάτης δεν συλλέγεται από άνθη, αλλά από το μελίτωμα που παράγουν διάφορα έντομα ξενιστές, γνώριμα στους μελισσοκόμους ως κοριός, φούντα, κόμπος κ.ά. Ιδίως η βανίλια παράγεται από το έντομο Physokermes Hemicryphus, στους κόμπους των νεαρών κλαδιών του δέντρου.
Το μελίτωμα μοιάζει με πηχτές λευκές σταγόνες ή -σε περισσότερο αφυδατωμένη μορφή- με λευκά μικροσκοπικά λουκουμάκια.
Η παραγωγή διαρκεί συνήθως από τα μέσα Μαΐου (οι παλαιότεροι φόρτωναν για τα έλατα πάντα την 21η, την ημέρα της γιορτής του αγίου Κωνσταντίνου) έως και τα μέσα με τέλη Ιουνίου. Από εκεί και πέρα τα ίδια έλατα, αν έχουν όρεξη να συνεχίσουν, δίνουν μέλι κόκκινου χρώματος, που κι αυτό ακόμα κρατάει κάποιες ανταύγειες.
Η μαγική δουλειά της μέλισσας, οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι μελισσοκόμοι
|
|
|
Οι μέλισσες συλλέγουν τη βανίλια, την αποθηκεύουν στα κελιά της κηρήθρας και την επεξεργάζονται με τον μαγικό, άλυτο, μυστήριο τρόπο τους. Ο μελισσοκόμος συλλέγει αυτές τις ακριβές κηρήθρες και ξεκινά -ή καλύτερα συνεχίζει- έναν αγώνα δρόμου, ώστε να τις περάσει γρήγορα από τον μελιτοεξαγωγέα, καθώς οι βανίλιες μέσα στα πλαίσια, μακριά από τις μέλισσες, μεταμορφώνονται σε ένα είδος κόλλας και στερεοποιούνται γρήγορα, γεγονός που καθιστά την εξαγωγή τους πολύωρη, κοπιαστική και επώδυνη.
|
|
|
Αρκετές κηρήθρες σπάζουν, μην αντέχοντας τη δύναμη της φυγοκέντρησης, και σε πολλές περιπτώσεις, δεν εξάγεται όλη η αποθηκευμένη ποσότητα μελιού.
Το μέλι παραμένει στα δοχεία ωρίμανσης για λίγο καιρό, ώστε να διαυγάσει, να αυτοκαθαριστεί, ανεβάζοντας στην επιφάνεια λεπτά στρώματα κεριού, πρόπολης και γύρης. Η στιγμή που ανοίγουμε την κάνουλα και ένα γυάλινο βάζο υποδέχεται την αυτού μεγαλειότητα, είναι κάθε φορά μια ιεροτελεστία.
Το μέλι βανίλια ελάτης δεν κρυσταλλώνει λόγω του υψηλού pH και βέβαια η θρεπτική του αξία είναι αδιαμφισβήτητη. Έχει πολύ χαμηλά ποσοστά σακχάρων και είναι πλούσιο σε ένζυμα, πρωτεΐνες, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, όπως σίδηρος, φώσφορος, κάλιο και μαγνήσιο.
Ακολουθεί μικρή ιστορία (μη) απομάγευσης
Είναι Μάρτης, τα μελίσσια έχουν έρθει σε μια σειρά, αν εξαιρέσεις τις συνηθισμένες απώλειες του Χειμώνα, τα περισσότερα βγήκαν σώα και φουριόζα στην πάντα πλανεύτρα Άνοιξη που κοντοζυγώνει. Σκέψεις για πλάνα και σχεδιασμούς, μα ακόμα είμαστε στο «ας έρθει εκείνη η ώρα και βλέπουμε».
Άλλωστε, ποιος μελισσοκόμος δεν σχεδιάζει με απόλυτη σιγουριά και κατάφαση αυτό που την επόμενη μέρα θα απαρνηθεί για χάρη ενός ακόμα καλύτερου σχεδίου, μιας νέας τακτικής;
Μπαίνουμε στον Απρίλη κι όλο το κοπάδι μαζί κι ο αφέντης σηκώνονται στον αέρα, πατώματα, παραφυάδες, σμηνουργίες, μια τρεχάλα ανήμερη.
Να μείνω λίγο ακόμα στον κάμπο ή να πιάσω τα ημιορεινά; Δουλεύουν καλά εδώ κάτω. Καλύτερα να φύγω από εδώ, σε λίγο ξεκινούν τα ραντίσματα. Είναι καλά τα ρείκια, βρεγμένα επαρκώς;
Τουλάχιστον να πιάσουν τις γύρες να γονέψουν και «ας έρθει εκείνη η ώρα και βλέπουμε». Δεν υπολογίζω στον έλατο φέτος, δεν τον πιστεύω, βαρέθηκα τα παιχνίδια του και αυτό το κρυφτουλάκι. Υπάρχουν και άλλα εξαιρετικά μελιτώματα. Στρίψαν τα ρείκια, δεν κάναν και τίποτα ιδιαίτερο, έμαθα τα βουνά είναι καλοποτισμένα. Ωχ, μέσα Μάη, τη βλέπω αυτήν την ώρα να ‘ρχεται. Αρχίζει αυτό το παραμιλητό, αυτή η παραζάλη. Είπαμε όμως όχι, και τις συμφωνίες τις τηρούμε. Σπάσαν τα τηλέφωνα, φίλοι καλοί σαν αγιο-Βασίληδες κάτι βλέπουν, έλα, κάτι γίνεται, δεν νομίζω, ναι φορτώνω απόψε κιόλας.
Στο δρόμο πάλι νέα τηλέφωνα, το πειρασμικό ασύμφορο, μην πας από εκεί, από εδώ να έρθεις, είναι μεγάλη η δουλειά. Εντέλει κι από δω κι από κει κι ολούθε. Τρεις μέρες μέσα τίποτα, την τέταρτη μέρα τη βρήκαν τα μελίσσια τη δουλειά. Και δεν έπαψαν.
Φέτος το μέλι βανίλια ελάτης είχε την τιμητική του
Φέτος ήταν όντως μια πολύ καλή χρονιά για τα έλατα. Σχεδόν κάθε κορφή της Πελοποννήσου για κάποιο διάστημα δούλευε. Δεν συνέβη πέρυσι, δεν σημαίνει πως θα συμβεί και του χρόνου.
«Αυτή παιδάκι μου είναι αερικό, δεν ξέρεις κατά πού θα σάξει», μου έλεγε χαρακτηριστικά για τη βανίλια ένας παλιός μελισσοκόμος. Ισχύει: δεν είναι λίγες οι φορές που τα σχέδια αποκλίνουν του χάρτη και τα «πάμε κι όπου το πει» αποδεικνύονται περισσότερα.
Δύσκολα τα βουνά, αναβάσεις, καταβάσεις, και πλέον το κόστος παραγωγής υψηλότατο. Συχνά σκέφτομαι πελάτες να παραπονιούνται με ναζιάρικα παζάρια. Μια φορά να έρχονταν παρέα στο φόρτωσε/ανέβα το βουνό/σπάσε το φορτηγό στους κατσικόδρομους/ξεφόρτωσε/επέστρεψε, θα καταλάβαιναν.
Ναι, η αυτού εξοχότης της μας έκανε τη χάρη και κάπως φανερώνεται πιο συχνά και πάλι, όμως αυτό δεν σημαίνει πως θα παραγνωρίσουμε την αξία της και τη σπανιότητά της.
