Ένα βαν γυρνάει την Ελλάδα και σουβλίζει ένα γλυκό ονόματι καμινάδα!

Ο Σωκράτης Παναγόπουλος έκανε το 2013 ένα ταξίδι στη Βουδαπέστη. Εκεί, σε μια υπαίθρια πασχαλινή αγορά στις όχθες του Δούναβη, δοκίμασε ένα παράξενο γλυκό με το όνομα – γλωσσοδέτη «Kürtőskalács» ή, αλλιώς, «κέικ της καμινάδας». Το γλυκό ψηνόταν στριφογυριστό στα κάρβουνα, τυλιγμένο γύρω από ένα καυτό μπουρί, λαμπερό, με τραγανή κρούστα και λαχταριστό ρόδινο χρώμα. Ευωδίαζε όλη η περιοχή ψημένη ζύμη, βανίλια, κανέλα και καραμέλα, και ο Σωκράτης, συνεπαρμένος, αιχμαλωτίστηκε. Καθώς βρισκόταν σε μια φάση της ζωής του που αναζητούσε επαγγελματική διέξοδο, σκέφτηκε σοβαρά να φέρει τη συνταγή στην Ελλάδα. Ποιος συμπατριώτης του, άλλωστε, δεν θα ερωτευόταν ένα γλυκό σουβλιστό και στα κάρβουνα; Τι είναι όμως το γλυκό καμινάδα και από πού κρατάει η σκούφια του;

Μια απλή ζύμη κι ένα καυτό μπουρί

Λέγεται πως αυτό το ζυμαρένιο γλύκισμα σαν κέικ ή τσουρέκι ήταν ήδη γνωστό από τα μέσα του 15ου αιώνα στη Ρουμανία, συγκεκριμένα από τους Szekelys, έναν ουγγρικής καταγωγής πληθυσμό της Τρανσυλβανίας. Σε χειρόγραφο της Χαϊδελβέργης περιγράφεται ως ένα βουτυρένιο ζυμάρι φουσκωτό, με μαγιά, που ανοίγεται σε φύλλο, κόβεται σε μακριές λωρίδες με φάρδος κάπου 3 δάχτυλα, τυλίγεται σαν σπιράλ γύρω από μια φαρδιά σούβλα, αλείφεται με κρόκο αυγού και ψήνεται καθώς η σούβλα στριφογυρίζει πάνω από καυτή θράκα.

Περίπου 200 χρόνια αργότερα, το 1679, να σου και η πρώτη γραπτή αναφορά για το γλυκό, ως κέικ σούβλας. Αναλυτικά η συνταγή του, με το όνομα πλέον «μπουρί» ή «καμινάδα» (Kürtő=καμινάδα), βρέθηκε ολόκληρη γραμμένη σε ένα χειρόγραφο μαγειρικής το 1781, στη Ρουμανία. Πρέπει να πούμε πως ήδη από τον Μεσαίωνα, οπότε πρωτοεμφανίστηκε, ήταν εξαρχής μια υπαίθρια λιχουδιά, ένα γιορτινό street food από τα πολλά εκείνης της εποχής, που ψηνόταν στα κάρβουνα σε κάθε θρησκευτική γιορτή, παζάρι και εμποροπανήγυρη.

Με τα χρόνια η συνταγή εξαπλώνεται και το γλυκό εμφανίζεται σε όλες τις παραδουνάβιες χώρες, ιδιαίτερα στην Ουγγαρία, ακόμη και στη Γερμανία, ενώ σταδιακά αρχίζει να αποκτά γλυκιά γεύση. Η ζάχαρη όμως δεν μπαίνει ακόμη στη ζύμη, αλλά στην επικάλυψη: η τυλιγμένη στο μπουρί ζύμη αλείφεται με μπόλικο βούτυρο (αντί για κρόκο) και πασπαλίζεται με ζάχαρη. Καθώς ξεκινά το αργό και έντεχνο (όπως όλα τα σουβλίσματα) γύρισμα του μπουριού πάνω από τη θράκα, το ζυμαράκι ψήνεται, η ζάχαρη καραμελώνει, κολλάει πάνω στο βούτυρο και γίνεται μια λεπτή, κριτσανιστή κρούστα. Φανταστείτε νοστιμιά και ευωδιά. Λίγωσα! Μόλις στις αρχές της δεκαετίας του 1980, κάποιος είχε την ιδέα να κάνει νοστιμότατα πειράματα με την επικάλυψη της καμινάδας. Μόλις βγει καυτή από τη σούβλα της, την πασπαλίζουν με κανελοζάχαρη, ζάχαρη βανίλιας, κοπανισμένους ξηρούς καρπούς. Η συνταγή της ζύμης πάντως παραμένει σταθερή: έχει πάντα μαγιά και βούτυρο, ενώ στην πορεία αρωματίστηκε με βανίλια και κανέλα.

Η καμινάδα σήμερα ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο. Εκτός από την Ευρώπη, όπου τη φτιάχνουν από την Ανατολική Ευρώπη μέχρι και τη Βρετανία, η χάρη της έφτασε στις ΗΠΑ, με τους Ευρωπαίους μετανάστες. Την καλοδέχτηκαν κι εκεί, και μάλιστα στις αγροτικές περιοχές των μεσοδυτικών πολιτειών οι πάγκοι με τις μυρωδάτες καμινάδες στήνονται σε φεστιβάλ και πανηγύρια για τον εορτασμό του τέλους του θερισμού.

Γλυκό παιχνιδιάρικο και πανηγυριώτικο

Αυτό το απλό αλλά συναρπαστικό ζυμαρένιο γλυκάκι αποφάσισε λοιπόν να φέρει στην Ελλάδα ο Σωκράτης μετά το καθοριστικό ταξίδι στη Βουδαπέστη και να ασχοληθεί επαγγελματικά με την παρασκευή του. Το να βρει τη συνταγή δεν ήταν ιδιαίτερα δύσκολο, αφού κυκλοφορεί παντού στην Ουγγαρία, όπου μάλιστα πωλούνται και κιτ με μικροσκοπικές μεταλλικές καμινάδες, ξύλινα καλούπια και τα απαραίτητα σύνεργα και οδηγίες για να το φτιάχνεις στο σπίτι σου. Καμινάδες φτιάχνονται στον δρόμο, αλλά τις βρίσκεις και σε φούρνους και ζαχαροπλαστεία, σε ό,τι μέγεθος βάλει ο νους, ακόμη και συσκευασμένες σε σελοφάν.

Για την Ελλάδα, ο Σωκράτης με τη συνεταίρο του σκέφτηκαν κάποιες μικρές προσαρμογές ώστε να γίνει η καμινάδα περισσότερο οικεία στον ελληνικό ουρανίσκο. «Βρήκαμε τη συνταγή στη Βουδαπέστη, σε ένα κιτ σε μαγαζί με παραδοσιακά προϊόντα», θυμάται ο Σωκράτης. «Εκεί το ζυμάρι είναι πιο λεπτό, αλλά το τελικό γλυκό έχει πιο μεγάλο μήκος. Εμείς πειραματιστήκαμε, ψάξαμε και καταλήξαμε με μια μικρή τροποποίηση στη ζύμη, ώστε να θυμίζει το δικό μας τσουρέκι. Είναι λίγο πιο αφράτη, αλλά ελάχιστα διαφέρει από την πρωτότυπη», συμπληρώνει.

To ξεκίνημα της καμινάδας στην Ελλάδα, βέβαια, δεν ήταν εύκολο. Αν και η ιδέα της ζύμης είναι οικεία, η ξένη καταγωγή της θα παραξένευε τους Έλληνες και το να μπει στις ελληνικές συνήθειες ήταν πρόκληση. Η φράση «το γλυκό του Δούναβη» που συμπλήρωσε ο Σωκράτης τράβηξε την προσοχή. «Επειδή το λατρέψαμε αρχικά ως καταναλωτές, σκεφτήκαμε ότι ταιριάζει πολύ στα δικά μας, παραδοσιακά ελληνικά πανηγύρια», εξηγεί ο Σωκράτης. «Το πανηγύρι ήταν μια καλή ευκαιρία. Δεν χρειάστηκε να προσπαθήσουμε να το γνωρίσει ο κόσμος. Το έμαθε αμέσως στα πανηγύρια, όπου έτσι κι αλλιώς πάει κι εκεί θα μας έβλεπε οπωσδήποτε. Κι όταν η μύτη του τον οδηγήσει στις σούβλες μας και δοκιμάσει το κέρασμά μας έστω μία φορά, είναι αναπόφευκτο ότι θα του αρέσει», λέει γελώντας.

Κάπως έτσι η καμινάδα ξεκίνησε το ταξίδι της στην ελληνική επαρχία, στα πανηγύρια. Σε ένα τέτοιο τη γνώρισα κι εγώ το 2016, ούσα κάτοικος τότε του χωριού Μαχαιράδο στη Ζάκυνθο. Το τριήμερο πανηγύρι που γίνεται εκεί στις αρχές Ιουλίου, στη γιορτή της Αγίας Μαύρας, είναι ένα από τα πιο όμορφα και στην Ελλάδα, με τη φιλαρμονική να παρελαύνει στα δρομάκια του χωριού στις τρεις τα ξημερώματα, με τα παλιά στριφογυριστά, χειροποίητα πυροτεχνήματα, τις «φωτίες» να κάνουν τη νύχτα μέρα, τη λιτανεία, την κνίσα από τα σουβλάκια, τις ευωδιές από το μαλλί της γριάς και τις ζακυθινές φιτούρες και, ξαφνικά, την καμινάδα! «Στο Μαχαιράδο γίνεται ένα από τα αγαπημένα μας πανηγύρια, αληθινό, παραδοσιακό, ελληνικό πανηγύρι και ο κόσμος μάς περιμένει κάθε φορά ανυπόμονα!» λέει ο Σωκράτης. «Αυτός ήταν και παραμένει ο χαρακτήρας αυτού του γλυκού.

Είναι παιχνιδιάρικο, πανηγυριώτικο, ζωηρό και γιορτινό. Στο πανηγύρι πας πάντα με χαρούμενη και καλή διάθεση, να περάσεις καλά, να δοκιμάσεις, να χαρείς. Καθώς το ψήσιμο γίνεται ζωντανά στον χώρο του πανηγυριού, η εικόνα είναι εντυπωσιακή, τραβάει το ενδιαφέρον μικρών και μεγάλων. Το βλέπουν να πλάθεται και να ψήνεται και θέλουν να το δοκιμάσουν», προσθέτει.

Καμινάδα ντυμένη με σοκολάτες και πραλίνες

Ο Σωκράτης και η ομάδα του πειραματίζονται πολύ με τις διάφορες επικαλύψεις και κάθε ιδέα τους έχει φανατικούς φίλους: πολύχρωμες τρούφες, καραμέλα, πραλίνες κάθε λογής, ακόμη και φιστίκι Αιγίνης, τριμμένο μπισκότο, ξηροί καρποί, λιωμένη σοκολάτα όλων των ειδών και βέβαια η κλασική επικάλυψη με κανελοζάχαρη. Η καμινάδα δεν σερβίρεται μόνο σκέτη, αλλά γίνεται και χωνί όπου μπαίνει παγωτό, ενώ φτιάχνεται και ως «καμινάδα-μπουκιές», απλές και Gold, με πραλίνες και σος μάνγκο, αμαρένα, καραμέλα, φράουλα και χίλιες δυο ακόμη γεύσεις και συνδυασμούς.

Η ομάδα της καμινάδας περιοδεύει όλο τον χρόνο στα μεγάλα και γνωστά πανηγύρια της χώρας, όπου αναμένεται πάντα ανυπόμονα. Μπορεί το άνοιγμα του μαγαζιού στο Περιστέρι, το 2016, να εξασφαλίζει την πρόσβαση στο απίθανο αυτό γλυκό ανά πάσα ώρα, το ίδιο και με το ζωηρόχρωμο βαν-καντίνα που υπάρχει πάντα σταθμευμένο στον εξωτερικό χώρο του Factory Outlet στην οδό Πειραιώς, όμως η χαρά να αναμένεις το πανηγύρι του χωριού σου και να στηθούν οι πάγκοι με τα παιχνίδια, τα ψευτοκοσμήματα, τα παράξενα δώρα και τελικά οι πάγκοι με τις λιχουδιές, όπως ο πορτοκαλί με την ομάδα των ευγενικών, γελαστών παιδιών που χειρίζονται τις σούβλες-καμινάδες με απίθανη δεξιοτεχνία, δεν συγκρίνεται. «Πολύς κόσμος μάς περιμένει κάθε χρόνο στο πανηγύρι του τόπου του, όπως στη Ζάκυνθο, στην Κρήτη, στον Έβρο, στον Πύργο, στη Λάρισα, στην Κέρκυρα και σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα. Μας αρέσει που “παίρνουμε το μαγαζί μας” και γυρίζουμε όλη τη χώρα, γνωρίζουμε τόπους και ανθρώπους, συμμετέχουμε στη χαρά και γεμίζουμε ενέργεια».

Η προοπτική είναι πολύ θετική. Με το πέρασμα του χρόνου, η φήμη της καμινάδας από στόμα σε στόμα μεγάλωσε και υπάρχει πάντα η ευχάριστη αναμονή ενός πανηγυριού, μιας υπαίθριας γιορτής και ενός γιορτινού φεστιβάλ.

Στο Facebook, στη σελίδα Facebook/ Γλυκό Καμινάδα/ αναρτώνται τα επόμενα πανηγύρια και φεστιβάλ όπου συμμετέχει η Καμινάδα. Ενημερωθείται για το επόμενο και σπεύσατε!