Ο πυρετός του τρύγου: το ημερολόγιο μιας «εργάτριας» των αμπελιών

Το ξυπνητήρι χτυπάει συνήθως γύρω στις 6.00, την ώρα που εμείς πίνουμε ήδη καφέ – αν και κανονικά θα έπρεπε να είμαστε στο αμπέλι πριν χαράξει. Ποιος μπορεί να κοιμηθεί ξέγνοιαστα το βράδυ πριν τον τρυγητό; Αποβραδίς έχω βάλει στην άκρη ένα καπέλο με μεγάλο γείσο, ένα παλιό λεκιασμένο τίσερτ και ένα ξεφτισμένο σορτσάκι με βαθιές τσέπες, κλειστά παπούτσια, φερεντίνια (κοφτερά μαχαιράκια) και κλαδευτήρια, γάντια προαιρετικά, μπουκάλια με κρύο νερό, τυλιγμένα σε αλουμινόχαρτο σάντουιτς με τυρί και παγωμένες μπίρες, φρέσκα σύκα, καπνό, χαρτάκια, φιλτράκια. Κλούβες χρωματιστές βρίσκονται ήδη στοιβαγμένες στην καρότσα του αγροτικού, και μικρά κουβαδάκια όσα και οι τρυγητές, είναι τοποθετημένα το ένα μέσα στο άλλο.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΟ Στέφανος Κουνδουράς μάς ταξιδεύει στα μονοπάτια των αμπελολόγωνΣτο αμπέλι τα καλημερίσματα, αγουροξυπνημένα, σεπτεμβριάτικα, να τρυγήσουμε γρήγορα μη μας προλάβει η βροχή. Το ραντεβού μας του αποκαλόκαιρου σημαίνει την έναρξη της μουστιάς. Θα είναι καλή η χρονιά; Θα βγει καλό το σταφύλι; Θα είναι αρκετό; Θα μας αφήσει ο καιρός να κόψουμε και να πατήσουμε την ώρα που πρέπει; Θα γεμίσουν οι δεξαμενές; Θα πάει καλά η ζύμωση; Η ώρα του τρύγου για τον οινοποιό είναι όπως η ώρα του σέρβις για την επαγγελματική κουζίνα, όπως ο τελικός του πρωταθλήματος στο ποδόσφαιρο, όπως όταν μπαίνει στον μήνα της η εγκυμονούσα. Αδρεναλίνη στο κόκκινο, αγωνία μπερδεμένη με χαρά και προσμονή. Όλη η χρονιά θα κριθεί από τους καρπούς που θα συλλέξει ο τρυγητής τούτην εδώ την εποχή. Για αυτό είναι κρίσιμος ο τρύγος, ένας μικρός πόλεμος στην άκρη του αποκαλόκαιρου, κάθε αποκαλόκαιρου από καταβολής κόσμου.

Μια δύσκολη χρονιά

«Υπάρχουν τρία είδη καιρών που δυσαρεστούν τους γεωργούς. Ο ξερός καιρός, ο βροχερός καιρός και ο καιρός γενικώς» έγραφε με καυστικό χιούμορ ο Γάλλος συγγραφέας Πιέρ Ντανινό. Αρχές Σεπτεμβρίου 2023, σε τρύγο στις Κυκλάδες, γλυκό δεν ήταν τίποτα, ούτε καν το σταφύλι. Κατακλυσμός αρχές Μαΐου, ξεραΐλα όλη την υπόλοιπη χρονιά, απανωτοί καύσωνες και υψηλές βραδινές θερμοκρασίες, ακόμα και χαλαζόπτωση, αέρας που σφυρίζει και ξυρίζει, και κάνει να ανεμίζουν σα σημαίες ακόμα και ολόκληρες πέργκολες. Ο καιρός αλλαγμένος πια, έχει αγριέψει και βγάζει νύχια, το μένος τη φύσης είναι ανελέητο, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τίποτα, και τις περισσότερες φορές, κανείς δεν μπορεί και να τα φέρει βόλτα, σίγουρα όχι στο εκατό τα εκατό. Η κλιματική αλλαγή επιφυλάσσει εκπλήξεις, κι εμείς βρισκόμαστε απροετοίμαστοι, σχεδόν ανήμποροι μπροστά στις κωλοτούμπες του καιρού. Δε θέλει πολύ οι κόποι μιας ολόκληρης χρονιάς να πάνε στράφι. Αλλά έτσι είναι η αγροτιά. Πάντα έτσι δεν ήταν άλλωστε; Όλο το βιός στο έλεος.

Ηρωική αμπελουργία

«Μάζευε κι ας είν’ και ρώγες» ήταν το φετινό σύνθημα. Το σταφύλι άργησε να έρθει στα περισσότερα οινοποιεία, κι όταν έφτανε, έφτανε ατάκτως. Από τη μια στιγμή στην άλλη χτυπούσε το τηλέφωνο και χωρίς άλλη προειδοποίηση κάποιος αμπελουργός έλεγε πως «μπαίνω να κόψω, τα σταφύλια είναι έτοιμα, έχουν ανεβάσει μπωμέ, περίμενέ με κατά το απόγευμα με 150 κλούβες». Το απόγευμα το φορτηγάκι έφτανε μισοφορτωμένο. «Τι είναι αυτά που μου έφερες; 150 τελάρα δε μου είπες; Αυτά είναι 50 και είναι και μισοάδεια» – παρεμπιπτόντως μας είχε φέρει και μια σακούλα αχλάδια, κι ένα καλάθι σύκα που όμως δεν κατάφεραν να καλμάρουν τον φουρκισμένο οινοποιό. Όψιμος τρύγος, μειωμένη παραγωγή, σκωροφαγωμένες ρώγες, σφήκες παντού. Πολλά αμπέλια εφέτος δέχτηκαν επίθεση από το ωίδιο και τον περονόσπορο, δύο από τις πιο δύσκολες ασθένειες της αμπέλου. Μεγάλη ανομοιομορφία στην ωρίμανση των σταφυλιών επάνω στο ίδιο αμπέλι, δύσκολες ως εκ τούτου κι οι αναγκαίες δειγματοληψίες που γίνονται για να παρθούν αποφάσεις σχετικά με την κρίσιμη στιγμή του να κόψεις το σταφύλι.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΗ επανάσταση του κρητικού κρασιού: η νέα εποχή ενός αρχαίου αμπελώναΛένε πως όσοι έκαναν λίγες και καίριες επεμβάσεις στο αμπέλι είχαν λιγότερη ζημιά. Όσοι θειαφίσανε στην ώρα τους, κι εφάρμοσαν απλές τεχνικές όπως σωστά οργώματα και κοντά κλαδέματα, είχαν καλό αποτέλεσμα χωρίς πολλά προβλήματα. Ένας μεγάλος αγώνας είναι ο τρύγος, με πολλές χαρές μεν, αλλά όχι και τόσο ρομαντικός πάντα, σίγουρα ψυχοφθόρος για τους αμπελουργούς, τους οινολόγους και τους οινοποιούς που βιοπορίζονται από αυτό.

Ο πυρετός του τρύγου, κυριολεκτικά και μεταφορικά

Λένε πως «το κρασί φτιάχνεται στο αμπέλι». Πράγματι έτσι πρέπει να είναι. Το κρασί να έχει τη γεύση του αμπελώνα, δηλαδή του καρπού και του terroir. Να το πίνεις και να είναι σα να δαγκώνεις μια γινωμένη ρώγα. Η αγωνία του οινοποιού είναι να περιφρουρήσει το σταφύλι, κι από την ώρα που θα κοπεί από το κλήμα μέχρι τη στιγμή που ως μούστος πλέον θα έχει αποζυμώσει, να λειτουργεί ως γονιός που παρακολουθεί το παιδί του, σκυμμένος πάντα από πάνω του, χωρίς όμως να παρεμβαίνει, παρά μόνο αν υπάρξει σημαντική ανάγκη. Εφέτος τα πράγματα είναι δύσκολα, χάθηκε το ρομάντζο. Η σκληρή πραγματικότητα είναι η σημαντική πτώση της ποσότητας στην παραγωγή σταφυλιού στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας σε τουλάχιστον 50%, και σε ορισμένες περιπτώσεις μέχρι ακόμα και 90 %. Αυτό συνεπικουρούμενο από το αυξημένο κόστος καλλιέργειας των σταφυλιών λόγω των ασθενειών, οδηγεί σε εξαιρετικά αυξημένες τιμές στο σταφύλι, κάτι που δημιουργεί άλλη μια σπαζοκεφαλιά που καλούνται να λύσουν οι εμπλεκόμενοι, όχι τώρα, αλλά αμέσως μόλις αποζυμώσουν τα κρασιά και σφραγιστούν οι δεξαμενές.

Πώς θα αντέξει η αμπελουργική παράδοση στα νέα κλιματικά δεδομένα, και πως θα διαχειριστούν την αναγκαία άνοδο στις τιμές του κρασιού; Την περίοδο του τρύγου κοιμάσαι λίγο, δουλεύεις πολύ και σκέφτεσαι ακόμα περισσότερο. Τα πρώτα χρόνια που πήγαινα στον τρύγο, κατέληγα κάθε βράδυ με ρίγη και πυρετό. Τον πυρετό του τρύγου όπως τον είχαμε βαφτίσει. Κι αν αυτό χαλάει λίγο τη ρομαντική εικόνα που έχουμε για το χαρμόσυνο μάζεμα των σταφυλιών στο μελαγχολικό άκρο του καλοκαιριού, σκεφτείτε πως αυτός ο πυρετός εμπεριέχει όλη την πυκνή ένταση της ημέρας. Την ώρα που στριφογυρίζω στο κρεβάτι μου σκέφτομαι πως βράζω κι εγώ όπως βράζει κι ο μούστος την ίδια στιγμή.