Ένα παραμυθένιο γιορτινό μενού στο σπίτι της εθνικής μας παραμυθούς, της Πηνελόπης Δέλτα

Πόσες ασήμαντες λεπτομέρειες από τη ζωή κάποιου συνθέτουν τη σημαντικότητά του; Εκατοντάδες, χιλιάδες, εκατομμύρια; Όταν ήμουν παιδί, στα φανταστικά ταξίδια μου μέσα από τα παραμύθια της Πηνελόπης Δέλτα, φανταζόμουν μια γιαγιά παχουλή κι αφράτη, με χοντρή κοτσίδα και χρωματιστά μάλλινα ρούχα, να διηγείται ιστορίες με βελούδινη φωνή. Τότε δεν ήξερα ακόμα την αξία που έχουν τα μικροπράγματα. Μεγαλώνοντας όμως, οι λεπτομέρειες των συγγραφικών πονημάτων της Δέλτα και τα διαθέσιμα ιστορικά στοιχεία αποδόμησαν αυτή την εικόνα και οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες της μου κατέρριψαν τη λιγουρευτική φυσιογνωμία της μπάμπως της ονειροφαντασίας μου. Οι σκέψεις αυτές άρχισαν να με κατακλύζουν ήδη από τη στιγμή που έσπρωξα την καγκελόπορτα στη μυτερή γωνία των οδών Στεφάνου Δέλτα και Εμμανουήλ Μπενάκη, στην Κηφισιά.

[ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΛίγα λόγια για την Πηνελόπη Δέλτα, το έργο της, την οικία της, το Μουσείο Μπενάκη Δεν πρόλαβα να κάνω ένα βήμα και έπεσε πάνω μου με φόρα ο Μάγκας αυτοπροσώπως. Ένα νεαρό άτακτο Πόιντερ, που μετενσάρκωνε ταυτόχρονα τον Μάγκα και τον Τρελαντώνη, πήδησε στην αγκαλιά μου και κόντεψε να με γκρεμοτσακίσει. Τς τς τς, αποκλείεται να ενέκρινε τέτοια υποδοχή η Πηνελόπη, σκέφτηκα από μέσα μου.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΗ Χρύσα Παραδείση μας κάνει το τραπέζι: Ένα γιορτινό μενού εμπνευσμένο από παλιές συνταγές τηςΜπροστά μας ορθωνόταν το σπίτι όπου η παραμυθού μας έζησε τις πιο δυνατές στιγμές του δεύτερου μισού της ζωής της. Πώς ήταν όλα μπλεγμένα εκεί μέσα! Ο συμβατικός γάμος και ο αντισυμβατικός έρωτας, οι αλήθειες, οι ιστορίες και τα παραμύθια. Το αποτύπωμά της παντού. Χαρμόσυνο και μελαγχολικό. Αυτές οι λεπτομέρειες που λέγαμε: στο παραπέτο του μπαλκονιού που βλέπει στην πίσω αυλή, από την έξω μεριά, είδα χαραγμένα αχνά κάποια αρχικά, το φρεάτιο του ασανσέρ στη δυτική πλευρά της έπαυλης ήταν προσθήκη στο αρχικό κτίσμα, αν το παρατηρούσες προσεκτικά, φαινόταν ξεκάθαρα ένα ράγισμα στο πίσω τζάκι, ένα βαθούλωμα στο πέτρινο τραπέζι της αυλής, ένα σανίδι από το παρκέ που είχε μισοξεκολλήσει. Μισό λεπτό. Είμαι στο σπίτι της σπουδαιότερης παραμυθούς της χώρας, έπιπλα δεν υπάρχουν, παρά μόνο στοίβες με εκατοντάδες βιβλία. Κάθομαι κατάχαμα, το σπίτι έχει τον απόηχο και τη μυρωδιά της. Πέφτει στα χέρια μου το χειρόγραφο, για την πατρίδα. Το ψηλαφίζω, χαϊδεύω τα φύλλα. Έχω ξεμυαλιστεί, κρατάω στα χέρια μου το βάρος της λογοτεχνικής κληρονομιάς μας. Στερεώνω το βλέμμα σε ένα πορτρέτο της που ποζάρει προφίλ.

Μια φορά κι έναν καιρό

Αρχίζω και θυμάμαι τα σκόρπια γραπτά που έχω διαβάσει για την ιστορία της ζωής της, μπλέκω μαζί τα παραμύθια, όπως και τα βάσιμα βιογραφικά στοιχεία του ιστορικού Τάσου Σακελλαρόπουλου, κι επιτρέπω στη φαντασία μου να οργιάσει. Η Πηνελόπη, που έζησε μεταξύ Αθήνας και Αλεξάνδρειας και ταξίδεψε στη Γερμανία, σχεδόν σίγουρα και στη Γαλλία, και συναναστράφηκε μεγαλοαστικές οικογένειες Εγγλέζων, σίγουρα θα παρέθετε τακτικά γεύματα ουσίας, ποιότητας κυρίως, παρά ποσότητας. Η κοινωνική τάξη της οικογένειάς της δεν μπορεί παρά να έφερνε δυτικές επιρροές στα φαγητά τους, κι ας είχαν πιο έντονα τα μεσογειακά βιώματα με τα ανατολίτικα στοιχεία.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΤο γιορτινό μενού του Λευτέρη Λαζάρου στην Οικία Κουντουριώτη στην ΎδραΘα ήθελαν να εντυπωσιάσουν τους εκλεκτούς καλεσμένους τους. Τους φαντάζομαι καλοντυμένους να υποδέχονται τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Νικόλαο Πλαστήρα, να συνομιλούν με τον Κωστή Παλαμά, τον Αλέξανδρο Δελμούζο, τον Αργύρη Εφταλιώτη, τον Στράτη Μυριβήλη γύρω από ένα στρωμένο τραπέζι. Εκεί, ακριβώς στο ίδιο σημείο που έχω στρογγυλοκαθίσει, απορροφημένη από τις σκέψεις μου. Να, για δες, σερβίρουν τα φαγιά σε φιγουράτες πορσελάνες, με ασημένια μαχαιροπίρουνα, πάνω σε δαντελένια τραπεζομάντιλα.

Σίγουρα μαγειρεύουν με βούτυρα και οπωσδήποτε φτιάχνουν πηχτές κι αθηναϊκή μαγιονέζα, ζαμπόν, πάπιες και φουά γκρα, φιλέτα, κουνέλια και πλουμιστά κυνήγια, και στα σημαντικά γεγονότα της ζωής τους θα τσούγκριζαν «χρόνια πολλά» με ουίσκι και κονιάκ. Στο τσακίρ κέφι θα επιτρέπονταν και οι μικρές γαστρονομικές «ατασθαλίες», ήτοι η ανατολίτικη σαγήνη της Αιγύπτου: χαλβάδες, κόκκινα-άσπρα ζαχαρωτά, κίτρινοι κεφτέδες (φαλάφελ), χουρμάδες, ψάρια και ρύζι του Αλή, περιστέρια με μπιζέλια και αραβικό ψωμί, μήλα κι αχλάδια ψητά, γλυκό βύσσινο, τριαντάφυλλο και σταφύλι*.

Μια πρέζα αλήθεια και μια χούφτα παραμύθια

Από τον βίο και τα παραμύθια της «Πουλουδιάς»** εμπνεύστηκαν οι αγαπημένοι και πολύτιμοι συνεργάτες μας, οι σεφ Νένα Ισμυρνόγλου, Λευτέρης Λαζάρου και Χριστόφορος Πέσκιας. Και οι τρεις τους, μαθημένοι να διηγούνται ιστορίες μέσα από τα φαγιά τους, οι παραμυθάδες της γαστρονομίας μας, έπλασαν ένα νοσταλγικό μενού, αρκούντως κοσμοπολίτικο και λίγο πολιτικό, που μιλάει στην ψυχή και στη φαντασία μας. Ζωντανέψαμε τις σάλες και την τραπεζαρία της οικίας της Πηνελόπης Δέλτα, ανάψαμε κεριά και με τη σκηνοθεσία του στιλίστα Γιάννη Ζυγομαλά και την εικαστική ματιά των φωτογράφων Χριστίνας Γεωργιάδου και Μιχάλη Παππά σερβιρίστηκε το απόσταγμα ζωής της μεγάλης οικογένειας των Μπενάκηδων.

* Αναφορές κυρίως από τον Μάγκα και τον Τρελαντώνη.
** «Πουλουδιά» είναι το όνομα που δίνει η Πηνελόπη Δέλτα στον χαρακτήρα της, στον Τρελαντώνη.