Αποκορύφωμα της καλοκαιρινής νηστείας, και μιας από τις μεγαλύτερες νηστείες του χρόνου, ο Δεκαπενταύγουστος λέγεται αλλιώς «Πάσχα του καλοκαιριού» ή και «Μικρό Πάσχα». Πρώτο και καλύτερο στο τραπέζι μας, όπως και μετά από κάθε άλλη νηστεία, είναι το κρέας και κυρίως τα αμνοερίφια, πολλές φορές ψημένα στη σούβλα όπως ακριβώς γίνεται και το Πάσχα, μόνο που τα καλοκαιρινά ζώα είναι μεγαλύτερα σε ηλικία από τα ανοιξιάτικα σφαχτά.
Το πατατάτο και το ρόστο είναι από τα φαγητά που συνηθίζονται σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, και στο Αιγαίο και στο Ιόνιο, αλλά και στην Κύπρο. Το πρώτο γίνεται συνήθως με αρνί ή κατσίκι με πατάτες, το δεύτερο κυρίως με χοιρινό κρέας, και λιγότερο συχνά και με κυνήγι, που σερβίρεται με χοντρά μακαρόνια, κι είναι αμφότερα κοκκινιστά, μαγειρευτά στην κατσαρόλα. Οι παστιτσάδες είναι το κατεξοχήν φαγητό στα κερκυραϊκά τραπέζια του Δεκαπενταύγουστου. Το περίφημο αυτό φαγητό γίνεται στην κατσαρόλα, συνήθως με κόκορα και πολλών λογιών μπαχάρια που ενώνονται και χρησιμοποιούνται ως μίγμα, το περίφημο σπετσερικό. Το συνοδευτικό είναι κι εδώ τα μακαρόνια.
Οι Κεφαλονίτες συνηθίζουν στα τραπέζια τους κρεατόπιτες με τράγιο κρέας, τράγο βραστό, κατσίκι ή αρνί στον ξυλόφουρνο με τις κληματόβεργες, τσιγαριαστά χόρτα, μωρόπουλα και κολοκυθοανθούς γεμιστούς, και για γλυκό βγάζουν μυστόπιτα με μούστο και σιμιγδάλι. Στη Λήμνο οι κεχαγιάδες τρώνε κατά την παράδοση τον πετεινό με τα φλωμάρια, και οι αστοί αρνάκι στον φούρνο με πατάτες. Οι Κρήτες γεμίζουν τα τραπέζια τους με πολλών λογιών καλωσορίσματα και μικρές θερινές λιχουδιές, από κολοκυθοανθούς, καλτσούνια, κρεατόπιτες και κολοκυθομπούρεκα, μέχρι καλοκαιρινά λαδερά, ντάκους και λουκάνικα. Για κυρίως ετοιμάζουν κόκορα κατσαρολάτο με πιλάφι, αλλά και αμονοερίφια τσιγαριαστά, στον φούρνο ή στον ξυλόφουρνο, σε γάστρες επάνω στις κληματόβεργες, ή στη θράκα, ή ακόμα και αντικριστό, και μαζί σερβίρουν και πιατέλες με μακαρόνια με τριμμένο ξερό ανθότυρο. Σε κάποιες περιοχές της βόρειας Ελλάδας συνηθίζονται και κρεατομεζέδες όπως οι τζιγεροσαρμάδες, και αλλού, στην κάψα του ξυλόφουρνου που ανάβει για το κατσίκι ή το αρνί, φουρνίζονται τυρόψωμα και κρεμμυδόψωμα.
Στα πανηγύρια του Δεκαπενταύγουστου
Ο βασιλιάς των πανηγυριώτικων φαγητών είναι το βραστό «χοντρό» κρέας, δηλαδή τα μεγάλα σε ηλικία ζώα όπως η προβατίνα, η γίδα γκιόσα, το ζυγούρι, που ετοιμάζονται μέσα σε μεγάλες καζάνες επάνω σε φωτιές με ξύλα και σερβίρονται στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας. Στα πανηγύρια της Αττικής, της Στερεάς Ελλάδας, όπως και της κεντρικής Εύβοιας κάνουν απαραιτήτως στιφάδο, συνήθως με μοσχάρι, ενώ στα πανηγύρια της Παναγιάς στη Λέσβο θα δοκιμάσετε και το κισκέκ ή κισκέτς που φτιάχνεται με σύβραση ρεβυθιών, σταριού και γίδινου ή πρόβειου κρέατος. Το κρέας μαγειρεμένο μαζί με το στάρι συνηθίζεται και σε άλλα πανηγύρια της Θεσσαλίας και αλλού, και είναι ένα νόστιμο κόλπο που κάνει το φαΐ να φτουρίσει για να ταϊστεί ο πολύς λαός. Οι σουβλιστές γουρουνοπούλες με τις τραγανές τους πέτσες είναι το πανηγυριώτικο επίκεντρο στην Πελοπόννησο, ενώ σε πολλά πανηγύρια, κυρίως στο Αιγαίο, ετοιμάζουν μεγάλες ποσότητες από πατατάτο.
Ο Δεκαπενταύγουστος πάντως, αν και γιορτάζεται με δόξες και τιμές, σίγουρα δεν έχει την εθιμοτυπική βαρύτητα και συνέπεια που έχει για τους Έλληνες το Πάσχα, και έτσι σε πολλά μέρη της χώρας οι γαστρονομικές συνήθειες μπορεί να διαφέρουν σημαντικά ακόμα και από οικογένεια σε οικογένεια. Παραδείγματος χάριν σε κάποια μέρη της Χαλκιδικής εκείνη τη μέρα γιορτάζουν με ψητές σαρδέλες στα κάρβουνα, στο Μεσολόγγι κάποιοι κάνουν κέφαλο γεμιστό και σε παραλιακά χωριά της Λέσβου σερβίρουν παστά και κολιούς στον φούρνο με ντομάτα και ρίγανη.
