Όλη η Λήμνος μια πεδιάδα εύφορη, ξακουστή από την αρχαιότητα ως ο σιτοβολώνας του Αιγαίου. Πόσοι από εμάς όμως γνωρίζουμε τον «άφκο», το «ασπρομύτικο», το «ρεβύθι Παναγιάς», την ποικιλία σκληρού σίτου «Λήμνος» ή το «Μαυραγάνι»; Είναι όσπρια και σιτηρά εκλεκτά που κάποτε κάλυπταν, εκτός από τις τοπικές ανάγκες, και αυτές της υπόλοιπης Ελλάδας, της Κωνσταντινούπολης, αλλά και κάποιες αγορές του εξωτερικού.
Ο άφκος, με την επιστημονική ονομασία Lathyrus ochrus, είναι η λημναίικη φάβα, ενώ το ασπρομύτικο με την επιστημονική ονομασία Vigna unguiculata, ένα φασολάκι μικρό και τρυφερό που μοιάζει με το μαυρομάτικο, αλλά έχει άσπρη «μύτη», είναι μικρότερο και ξηροθερμικό. Την ποικιλία σιταριού «Λήμνος» τη μνημονεύει και ο Αριστοτέλης. Όσο για το «Μαυραγάνι», γύρω στο 1930 Ιταλοί αρχαιολόγοι έφεραν στο νησί σπόρους από σκληρό σιτάρι που καλλιεργούσαν στη Σικελία. Στο εύφορο ηφαιστειακό χώμα του νησιού ευδοκίμησε, αλλά τα άγανά του (τα μουστάκια) από λευκά έγιναν μαύρα, εξ ου και το όνομα. Η γεύση τους ονομαστή, με όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τόπου.
Δύσκολες και επίπονες όμως οι καλλιέργειες, που εγκαταλείφθηκαν με τον καιρό και έδωσαν τη θέση τους σε άλλες, ευκολότερες, αποδοτικότερες αλλά και επιδοτούμενες από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Χάρη στον Παναγιώτη και τον Στέργιο Σαλαμουσά θα τις μάθουμε και κυρίως θα τις γευτούμε όλοι.
Ο εμπνευστής της αναβίωσης των λημνιακών σπόρων ήταν όμως ο αείμνηστος Χρήστος Σαλαμουσάς, ο πατέρας τους. Κάποιοι σπόροι βρέθηκαν στο Άγιον Όρος και στη Μονή Κουτλουμουσίου, κάποιοι άλλοι σε καλύβι στην περιοχή Παλιόπολη στην Αρχαία Ηφαιστεία στη Λήμνο και άλλους τους προμηθεύτηκαν από το Ινστιτούτο Σιτηρών ΕΘΙΑΓΕ (Εθνικό ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας). Ακολούθησε η ανάλυση των σπόρων στα εργαστήρια του Τμήματος Επιστήμης Τροφίμων και Διατροφής του Πανεπιστημίου Αιγαίου στη Μύρινα, ενώ το Γεωπονικό Τμήμα του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης έδωσε τις κατευθύνσεις σχετικά με τις μεθόδους καλλιέργειας και συγκομιδής.
Από το καλοκαίρι του 2019 οι σπόροι τους είναι πλέον πιστοποιημένοι για την αγροταυτότητά τους από το Εθνικό Κέντρο Έρευνας, Τεχνολογίας και Ανάπτυξης. Η ταυτοποίηση γίνεται με χρήση μοριακών μεθόδων που έχει αναπτύξει το ΕΚΕΤΑ με απομόνωση DNA και ισοτοπικού αποτυπώματος, ταυτοποιώντας τον τόπο και τη φυτική προέλευση των προϊόντων.
Τα δύο αδέρφια δεν σταματούν εδώ. Η επιχείρησή τους είναι η πρώτη που εφάρμοσε στη Λήμνο τη Συμβολαιακή Γεωργία και από τις πρώτες στην Ελλάδα που ακολουθούν ορθές γεωργικές πρακτικές τόσο στα ιδιόκτητα κτήματά τους όσο και σε εκείνα των συμβαλλόμενων παραγωγών. Πρόσφατα μάλιστα ξεκίνησαν την τυποποίηση των προϊόντων τους σε νέες οικολογικές συσκευασίες. Έχουν υπογράψει πρωτόκολλο συνεργασίας με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και υποδέχονται τους φοιτητές στα κτήματα και στις εγκαταστάσεις τους, αναλύοντάς τους τις διαδικασίες παραγωγής και λειτουργίας στο πλαίσιο των προγραμμάτων σπουδών τους. Επιπρόσθετα, στηρίζουν την τοπική κοινωνία μέσα από τις δράσεις τους: είναι χορηγοί στην τοπική ποδοσφαιρική ομάδα και στο μουσικό φεστιβάλ Reborn Festival.
Είναι ο Παναγιώτης Σαλαμουσάς, γεωπόνος, απόφοιτος Τμήματος Αγροτικής Ανάπτυξης ΔΠΘ, M.sc ζιζανιολόγος, υπεύθυνος για τις καλλιέργειες, και ο Στέργιος Σαλαμουσάς, τελειόφοιτος Τμήματος Οικονομικών Επιστημών ΑΠΘ, υπεύθυνος για το μάρκετινγκ και τις πωλήσεις, και αυτό το βραβείο τούς ανήκει.
Salamousas Agrifood Mούδρος, Λήμνος, Τ/22540-71.404
Που τα βρίσκουμε (ενδεικτικά)
Τα Καραμανλίδικα του Φάνη, Σωκράτους 1, Αθήνα, T/210-32.54.184 Περί Λέσβου Αθηνάς 27, Αθήνα, T/210-32.33.227 Παντοπωλείον της Μεσογειακής Διατροφής Σοφοκλέους 1, Αθήνα, Τ/210-36.28.738 4 Εποχές Νίκης 30, Σύνταγμα, Τ/210-32.29.078 Λεβόν Τσερτσιάν Λ. Ηρώων Πολυτεχνείου 80, Πειραιάς, Τ/210-45.22.015 Μανδραγόρας Δημ. Γούναρη 16, Πειραιάς, Τ/210-41.72.961 Γαλάτες Αφαίας 18, Αίγινα, Τ/22970-25.801 NOMH Store, Νικηφόρου Θεοτόκη 57, Κέρκυρα, Τ/2661-03.14.95 Επίσης σε πολλά παντοπωλεία και deli στα περισσότερα ελληνικά νησιά.