Το καφενείο του λυράρη, τραγουδιστή και αγρότη Αλέξανδρου Παπαδάκη στον Άρδακτο

Αυτή ήταν η ζωή που του άρεσε να κάνει: να αρμέγει καθημερινά τις λίγες αίγες του τις «αλίμπερτες», ελεύθερης βοσκής δηλαδή, να βράζει το γάλα τους και να πήζει τυρί, που το σερβίρει ολόφρεσκο στους θαμώνες. Τον ακολουθήσαμε στο άρμεγμα, φέραμε μαζί του το γάλα πίσω στο καφενείο και περιμέναμε υπομονετικά να το βράσει με αλάτσι και να το ρίξει στα καλαθάκια για στράγγισμα και πήξιμο. Λίγο από αυτό το πυκνό τυροζούλι (το στερεό υλικό, το διαχωρισμένο από τον ορό, τον «χουμά»), μας το έβγαλε σε πιατελίτσα, ζεστό, αχνιστό και μυρωδάτο, πασπαλισμένο με αλάτι. Είχε την επίδραση μιας καταπραϋντικής κοτόσουπας αυτό το μαλακό τυράκι, σκέτο βάλσαμο. Κάθε μπουκιά ήταν μια βουτιά στον τόπο, στη φύση του, στα αρώματά του.

«Είχα πάντα στο μυαλό μου να διαθέτω ο ίδιος τα προϊόντα μου κι όχι να τα πουλώ. Τυροκομώ χρόνια τώρα το γάλα από τις αίγες μου. Κάπως έτσι ήρθε η σκέψη για το καφενείο, ήταν μια καλή ευκαιρία να σερβίρω τα δικά μου προϊόντα εδώ στους χωριανούς», εξηγεί ο Αλέξανδρος. «Οι αίγες τρώνε χορταράκι, τρώνε και κλαρί, όπως τρώνε τώρα τους αροδαμούς, τα νέα βλαστήματα στα “δεντρά”, τον πρίνο και την ελιά. Κι αυτή η γεύση βγαίνει στο γάλα και στο τυρί. Πρίνο τρώνε οι αίγες και σαν αντιπαρασιτικό, απλώς το βαριούνται και θέλουν και ελιά, θέλουν ποικιλία», λέει γελώντας. Από τυριά, μόνο τυροζούλι φτιάχνει ο Αλέξανδρος, σερβίρει όμως και ντόπιο γραβιεράκι – ο ίδιος δεν έχει τυροκέλια για να ωριμάσει τέτοιο τυρί.

Είναι μερακλής και στη ρακή του, «φερμένη από χάλκινα καζάνια του χωριού και των γύρω, με στράφυλα Λιάτικα, Κοτσιφάλια, Λοΐσιμα, δηλαδή λοής λοής άσπρα, ή με Βιδιανά από τις Μέλαμπες. Πρόσφατα φυτέψαμε κι εδώ στο χωριό την ποικιλία, χάρη στην επιμονή της οινοποιού Ηλιάνας Μαλίχιν, που “μας έβγαλε στη σβούρα”. Είναι αγνή ρακή, από δικά μας σταφύλια, ιδιαίτερη, με μικρές παραγωγές. Από τα σταφύλια αυτά φτιάχνουμε και κρασί, μα και ωραίο αρωματικό ξίδι».

Δεν κάνει συχνά μαγειρέματα, αλλά μαζί με τη Μαρίνα ετοιμάζουν γρήγορους μεζέδες του τηγανιού, με τα βρισκούμενα της ημέρας από το μποστάνι ή μαζεμένα από τα πέριξ. Με τα αυγά από τις κότες του φτιάχνει σφουγγάτα, με τα κηπευτικά φτιάχνει σαλάτες, γρήγορα μεζεδάκια ή θερινά λαδερά, την άνοιξη φέρνει στα τραπέζια βραστά αγκιναροκούκια, το καλοκαίρι βλίτα, στρούφιγκα (στύφνο) με κολοκυθάκια ή ωμά ξυλάγγουρα, φτιάχνει όμως κι έναν ωραίο, απλό μεζέ με απάκι και φρέσκια ντομάτα. «Φέτος, με τη δουλειά στο καφενείο, δεν θα προλάβω να βάλω μποστανικά δικά μου, αλλά παίρνω από γύρω γύρω, από τους συγχωριανούς. Ντομάτες παίρνω βιολογικές, από χωριανάκι μου, όπως και παντζάρια, που βγαίνουν εδώ όλο το καλοκαίρι, παίρνω αγγούρια, ξυλάγγουρα, κολοκυθάκια και φασόλια “βουργάρια”, μποστανοφάσουλα (μαυρομάτικα), τσαουλιά, μπαρμπουνοφάσουλα και τα αζογυροφάσουλα με μαύρο φασόλι, όψιμο, που το βγάζουμε στο τέλος του καλοκαιριού. Τα μποστανικά τα κάνω στο τηγάνι, αλλά καμιά φορά τα ετοιμάζουμε στο σπίτι, στο τσικάλι. Πατάτες φέρνω από το Λασίθι, από το κτήμα του πεθερού μου στο οροπέδιο, όπως και λάδι από τα λιόφυτά του. Από κρεατικά σερβίρω μόνο κανένα τσικαλιαστό, από τα δικά μου κουνέλια, κάνα εριφάκι ή κάνα αρνί τσιγαριαστό ή τηγανητό. Θα βγάλω όμως σύντομα και κουνέλι στο τηγάνι, πανέ, όπως το κάνανε εδώ παλιά, αλευρωμένο και τηγανισμένο δηλαδή. Νοστιμιά που δεν περιγράφεται, απίθανη! Γενικά οι ποσότητες είναι μικρές, αλλά αφρός!».

Μαζεύει και χόρτα βέβαια, ό,τι βγάζει η κάθε εποχή. Οι γονείς του, που μένουν κι αυτοί στο χωριό, ξέρουν τα άγρια χόρτα απέξω κι ανακατωτά και μαζεύουν ποσότητες από όσα βγάζει ο τόπος για να φυλάξουν στην κατάψυξη. Δεκαεπτά κιλά βρουβάσταχα, βρουβοβλάσταρα, πριν ανθίσουν δηλαδή, μάζεψαν φέτος και ένα μέρος μπήκε στον καταψύκτη για σφουγγάτα αλλά και για βραστά. Του αρέσουν και τα άγρια μανιτάρια, αλλά δεν τα βγάζει στα τραπέζια του καφενείου. Δεν είναι να παίζεις μ’ αυτά, όπως λέει. Τηγανίζει όμως πλευρώτους αλευρωμένα και τα θεωρεί από τους καλύτερους μεζέδες για ρακή και κρασί.

Δεν θέλεις και πολλά να ευφρανθείς εδώ. Ο τόπος και ο άνθρωπος έχουν γίνει ένα. «Έτσι δεν θα έπρεπε να είναι τα καφενεία, ιδιαίτερα στα τουριστικά μέρη;» αναρωτιέται καθώς μας σερβίρει άλλο ένα ποτηράκι ρακή. «Γι’ αυτό έρχεται ο ξένος, όχι να καθίσει στην πλαστική καρέκλα. Έρχεται να δει τι έχει ο τόπος. Αλλιώς, θα έμενε στον δικό του». Τρανό δείγμα ενός άδολου νου, ο Αλέξανδρος σου συστήνει μέσα από το μικρό καφενεδάκι του περήφανα και πρόθυμα τον τόπο του, με όλα τα καλά του, με την ώρα τους, την εποχή τους και τους ρυθμούς τους, χωρίς βιάση και χωρίς επιτήδευση. Το ίδιο ήρεμα και απλά που θα βγάλει τη λύρα του, όπως τούτη την ημέρα που τον επισκεφτήκαμε, και στη στιγμή, αβίαστα, τραγουδά με την καθαρή και βροντερή φωνή τα τραγούδια του.