Σούλα Μπόζη, η αρχιτέκτονας του όρου «Πολίτικη Κουζίνα»

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ15α Βραβεία Ποιότητας «Γαστρονόμου»: Ένα ευχαριστώ στους ΜικρασιάτεςΜπορεί να μην εφηύρε η Σούλα Μπόζη την έννοια «πολίτικη κουζίνα», αλλά σίγουρα είναι από τους αρχιτέκτονές της. Ή –όπως θα λέγαμε στη γλώσσα του μάρκετινγκ– είναι εκείνη που βοήθησε να χτιστεί το brand name του όρου, εκδίδοντας το 1994 ένα βιβλίο-ορόσημο, την «Πολίτικη κουζίνα» από τις εκδόσεις Αστερισμός. Το βιβλίο σημείωσε ρεκόρ πωλήσεων και μερικά χρόνια αργότερα κυκλοφόρησε σε αναθεωρημένη έκδοση από τα Ελληνικά Γράμματα.

Μέχρι σήμερα θεωρείται εμβληματικό, αφού είναι από τα πρώτα βιβλία μαγειρικής που, εκτός από συνταγές, κουβαλούν μέσα τους και ιστορία της γεύσης. Από κάθε σελίδα του ξεπηδούν αναμνήσεις από την Κωνσταντινούπολη και από τις συνήθειες των Ρωμιών, τα έθιμά τους, την κουζίνα τους, την αθέατη καθημερινή ζωή τους. Ακολούθησαν κι άλλα. «Η Μικρασιατική κουζίνα» το 1997, «Ο ελληνισμός της Κωνσταντινούπολης», Κοινότητα Σταυροδρομίου-Πέραν, το 2002, το οποίο επανακυκλοφόρησε φέτος από τις εκδόσεις Τόπος, εμπλουτισμένο με νέο πληροφοριακό και φωτογραφικό υλικό, «Η πολίτικη κουζίνα των τεσσάρων εποχών», το 2019, «Ο γευστικός πολιτισμός των Ρωμιών της Πόλης και της Μικράς Ασίας», το 2021, κ.ά.

Όλα ξεκινούν από ένα σαράκι, αυτό της βιβλιοφαγίας. «Πρώτα είμαι βιβλιοφάγος και ύστερα συγγραφέας. Έχω περισσότερη σχέση με τα βιβλιοπωλεία παρά με το σούπερ μάρκετ», δηλώνει η ίδια εμφατικά. Αλλά και από κάτι ακόμα, τη βαθιά ανάγκη της να φτάνει στο μεδούλι των πραγμάτων. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Η Σούλα Μπόζη γεννιέται και μεγαλώνει στην Κωνσταντινούπολη, φοιτά στο Ζάππειο Παρθεναγωγείο και ακολούθως σπουδάζει στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Πόλης. Σπουδάζει επίσης Θεατρολογία και Ενδυματολογία σε ιδιωτική σχολή και για αρκετά χρόνια εργάζεται ως ενδυματολόγος σε ντοκιμαντέρ και στο θέατρο, αλλά και ως σχεδιάστρια έθνικ μόδας, διατηρώντας δική της μπουτίκ στο Νισάντασι, το αντίστοιχο Κολωνάκι.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΣούλα Μπόzη: «Η πολίτικη κουζίνα έχει εκλείψει»Παράλληλα, από τα τέλη του ’60 αρχίζει να καταγράφει τα τοπικά υφάσματα και κεντήματα και να μελετά την ιστορία της μεταξουργίας της Προύσας, αλλά και τις σταμπωτές μαντίλες του Βοσπόρου. Μαζί με τον σύζυγό της έχει μια δραστήρια κοινωνική ζωή, συμμετέχει ενεργά σε πολιτιστικούς κύκλους όπως οι «Νέοι Κινηματογραφιστές» και σε επιτροπές ειρήνης, ώσπου, φοβούμενοι ότι έχουν στοχοποιηθεί και ότι έρχεται η τρίτη μεγάλη χούντα, αποφασίζουν το 1980 να έρθουν στην Ελλάδα. Όπως εξηγεί, «για να είμαι ειλικρινής, αν έμενα στην Πόλη, δεν ξέρω αν θα ξεκινούσα να ασχοληθώ με το θέμα της πολίτικης κουζίνας, για τον εξής λόγο: ούτε στο σπίτι μας ούτε σε συγγενικό, φιλικό ή γειτονικό σπίτι δεν υπήρχε βιβλίο μαγειρικής, εκτός από δύο τρία που είχαν Τσελεμεντέ. Όλες ήξεραν και μαγείρευαν».

Όταν εγκαταστάθηκε πια στην Αθήνα, ωστόσο, μακριά από την εστία της, ένιωσε ζωτική την ανάγκη να συντηρήσει τις μνήμες, συναισθανόμενη ότι τελειώνει ο ελληνισμός της Πόλης. Άλλωστε, βρήκε εδώ τις πόρτες του θεάτρου κλειστές και τότε άνοιξε μπροστά της ένας νέος δρόμος: της έρευνας, της καταγραφής και της συγγραφής. Συνολικά έχει γράψει πάνω από 10 βιβλία, που αφορούν τα υφάσματα, την κουζίνα της Πόλης και της Μικράς Ασίας, τα έθιμα και τις συνήθειες των Ρωμιών, αλλά και τον κινηματογράφο της Πόλης.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣΤι έτρωγαν οι Έλληνες της Σμύρνης; Η Σούλα Μπόζη μάς ξεναγεί στα έθιμα της ΙωνίαςΠαράλληλα, έχει οργανώσει λαογραφικές εκθέσεις και συμπόσια και έχει δώσει κύκλους σεμιναρίων σε ιδρύματα, πολιτιστικά κέντρα και πανεπιστήμια και έχει εργαστεί ως σύμβουλος σε ταινίες, σειρές και ντοκιμαντέρ για τη Μικρά Ασία, όπως οι: Η ζωή της Διδώς Σωτηρίου, Νύφες, Τα παιδιά της Νιόβης, Μάγισσες της Σμύρνης, Ματωμένα χώματα και Πολίτικη κουζίνα. Σε μια εποχή που κανείς δεν ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για το ζήτημα της γαστρονομίας, εκείνη φώτισε αυτή την πτυχή του πολιτισμού των Πολιτών και των Μικρασιατών και «έπιασε φλέβα». Με μέθοδο, καταγραφή και έρευνα της βιβλιογραφίας, επισκεπτόμενη βιβλιοθήκες πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και διαφόρων σχολών και συλλόγων σε Ελλάδα και Τουρκία, αλλά και στο Πατριαρχείο, έχτισε τη μεθοδολογία της πάνω σε μια τριπλή βάση: στα προσωπικά της βιώματα, στις γραπτές πηγές και στις εθνολογικές καταγραφές της, αφού επισκέφτηκε και πήρε συνεντεύξεις από περισσότερες από 150 οικογένειες.

Η ίδια λέει: «Ξαναγυρνάω πίσω και σκέφτομαι. Είχε και τις δυσκολίες της η ζωή, αλλά είχα την τύχη έως τώρα να ασχολούμαι με πράγματα που με ενδιέφεραν πολύ. Τι με ωθούσε πάντα; Η περιέργεια να μαθαίνω καινούργια πράγματα και αυτά που μαθαίνω να μην τα κρατάω κλειστά στο ντουλάπι του μυαλού μου, αλλά να τα μεταφέρω και να τα μοιράζομαι με τους άλλους ανθρώπους».

Για το γενναιόδωρο πνεύμα της, το πηγαίο αφηγηματικό της ταλέντο, τη γεμάτη τρυφερότητα πένα της και το ενδιαφέρον της για τις μικρές λεπτομέρειες της ζωής, οι οποίες όμως της χαρίζουν νοστιμιά και ουσία, της απονεμήθηκε φέτος από τον «Γ» το τιμητικό βραβείο κατά την 15η απονομή των Βραβείων Ποιότητας του Γαστρονόμου και της Καθημερινής.

Δείτε εδώ το βίντεο από την τιμητική βράβευση της Σούλας Μπόζη: